Amerikan Üniversiteleri Devletin Merceği Altında

Amerikan Eğitim Bakanlığı, Harvard ve Yale Üniversiteleri hakkında, yabancı kaynaklardan yapılan yüz milyonlarca doları devlete bildirmedikleri gerekçesiyle resmî soruşturma başlattı.

12 Şubat’ta Bakanlığın resmî sitesinden yapılan açıklamada, geçtiğimiz haftalarda Yale Üniversitesi’nin, son dört yılda hiçbir bağış ve sözleşmeyi bildirmeyerek, en az 375 milyon dolarlık geliri devletten sakladığının ortaya çıkarıldığı belirtiliyor. Aynı açıklamada, Harvard Kimya ve Kimyasal Biyoloji bölümü başkanı hakkında, Çin hükümetinin Bin Yetenek Planı’na dâhil olduğu halde yalan beyanda bulunmaktan dava açıldığına dikkat çekilerek, bu Üniversitenin de aynı şekilde bağış ve gelirleri bildirmediğine işaret ediliyor.

Federal kanunlara göre Amerika’daki yüksek öğrenim kurumları, yabancı kaynaklardan yapılan bağış ile yine yabancılarla yapılan sözleşmeler sonucu elde edilen gelirleri, miktarı 250 bin doları aştığı takdirde yılda iki defa devlete ve kamuoyuna açıklamakla mükelleftir.

Yale ve Harvard hakkında başlatılan bu soruşturma, geçtiğimiz Temmuz ayında başlayan daha kapsamlı bir incelemenin bir parçası. Eğitim Bakanlığı 1990’dan beri üniversitelerin Katar, Çin, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden aldıkları bağış miktarının 6,6 milyar dolardan fazla olduğunu kaydediyor. Bu meblâğın buzdağının görünen yüzü olduğunu söylemek mümkün.

Eğitim Bakanlığı son derece sert bir dille Üniversitelerin şeffaflık ilkesine bağlı kalmadıklarını,  yabancı hükümetlerden, şirketlerden ve şahıslardan kaynak dilendiklerini ifade ediyor. Bazı bağış sahiplerinin Birleşik Devletler’e hasmane tutum sergilediklerini, hassas ve patentli araştırmaların verilerini çalmak ve Amerika üzerinde yumuşak güç elde etmek amacında olduğuklarının da altını çiziyor. Açıklama Amerika’nın birkaç yıldır devam eden ve 2019’da sonuçlarını görmeye başladığımız Çin’e yönelik devlet politikası değişikliğinin de izlerini taşıyor.

Bilindiği gibi geçtiğimiz yıl, Amerikan parlamentosunun iki kanadında da Çin’in kamuoyu, yerel siyaset, teknoloji ve eğitim alanlarında yaptığı propaganda ve etki aaliyetlerine dikkat çeken raporlar yayınlanmıştı. Geçtiğimiz Şubat ayında yayınlanan “Çin’in Amerikan Eğitim Sistemine Etkisi” başlıklı Senato raporunda, Amerikan okullarının %70’inin Çin hükümetinin propaganda kolu olan Hanban’dan 250.000 dolardan fazla bağış alıp bunu bildirmediği belirtiliyordu. Senato raporu ayrıca Hanban’ın okullara toplam 113 milyon doları aşan miktarda hibe yaptığına ama okulların bunun ancak yedide birini bildirdiklerine işaret ediyor. Hanban sadece 2012-2018 yılları arasında 15 okula 15 milyon dolardan fazla direk bağış yapmış.

Konuyla ilgili bazı kaynaklar:

NPR’ın haberi: https://www.npr.org/2020/02/13/805548681/harvard-yale-targets-of-education-department-probe-into-foreign-donations

ABD Eğitim Bakanlığının açıklaması: https://www.ed.gov/news/press-releases/test-0

Bin Yetenek Programı: https://en.wikipedia.org/wiki/Thousand_Talents_Program

https://www.stanforddaily.com/2019/05/29/chinese-access-to-university-research-prompts-debate-over-inclusion-national-security/

Senato Raporu – Çin’in Amerikan Eğitim Sistemin Üzerindeki Etkisi https://www.hsgac.senate.gov/imo/media/doc/PSI%20Report%20China%27s%20Impact%20on%20the%20US%20Education%20System.pdf

YÖK Mevzuatı: https://www.yok.gov.tr/kurumsal/mevzuat