Yükleniyor...
ANAYASA MAHKEMESİ’NİN LİMANLAR İLE İLGİLİ İPTAL KARARI
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 6.01.2022 tarihinde 7350 sayılı kabul ettiği bir Torba Kanunla 24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici maddeyi ilave etmiştir.
“MADDE 1– 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 30 – Bu Kanun hükümleri çerçevesinde Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne ait bazı limanların işletme hakkı verilmesi/devri yöntemiyle özelleştirilmeleri neticesinde imzalanan kırk dokuz yıldan az süreli sözleşme süreleri; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç dört ay içinde başvuruda bulunulması, sözleşmeden doğan tüm mali yükümlülüklerin ek sözleşme imzalanmadan önce yerine getirilmesi, özelleştirme sözleşmesinden kaynaklı olarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü aleyhine açılmış davalar var ise bu davalardan tüm yargılama giderleri üstlenilerek kayıtsız ve şartsız feragat edilmesi ve ek sözleşme düzenlenmesi şartıyla, hakkın başlangıç tarihinden itibaren kırk dokuz yıla kadar uzatılır.
Ek sözleşmelerde süre uzatımı, ek sözleşme bedeli ve ödeme koşulları ile ilgili hususlar dışında özelleştirme sözleşmesini değiştirecek herhangi bir hükme yer verilemez. Ek sözleşme ile uzatılan süre yatırım sürelerine eklenemez.
Ek sözleşme bedelinin tespitinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından bu Kanun hükümleri çerçevesinde 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre değerleme yapmaya yetkili en az iki kuruluş danışman olarak görevlendirilir. Özelleştirme sözleşmesi bedeli, işletici/alıcı tarafından yapılan yatırım tutarları, kapasite artışı, özelleştirme sonrasında işletici şirket hisselerinin satışı söz konusu olmuş ise bu bedeller ve diğer tüm veriler dikkate alınarak, uluslararası değerleme standartlarına göre hazırlanmış değerleme raporları ile belirlenen ek sözleşme bedeli, uzatım süresi ve diğer hususlar Özelleştirme Yüksek Kurulunun onayına sunulur.
Özelleştirme Yüksek Kurulunun onayı halinde, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından işleticilere/alıcılara ek sözleşme imzalanmak üzere üç ayı geçmemek üzere süre verilir. Talep halinde bir defaya mahsus olmak ve ilk verilen süreyi geçmemek üzere ek süre verilebilir.”
Yani Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) ne ait 13 liman ile Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğüne (DDY) ait beş limanın geçmiş yıllarda verilen işletme haklarının sürelerinin verilen sürenin ihaleye çıkmadan 49 yıla tamamlanması bir torba kanuna eklenmiştir.
Cumhuriyet Halk Partisi ( CHP ); TBMM’nin kabul ettiği 7350 sayılı bu Kanunun özelleştirilen limanlarla ilgili geçici 30.cu maddesinin, Anayasa’nın, 2,6,10,13,35,36,43,48 ve 138.ci maddelerine aykırı olduğunu belirterek Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusunda bulunmuştur.
Anayasa Mahkemesi (AYM) konuyu incelemiş yapılan iptal başvurusunu haklı bulmuş ve 7350 Sayılı Kanunun birinci maddesinin geçici 30. Maddesini Anayasa’ya aykırı bularak 20.07.2022 tarih ve 2022/92 sayılı Kararı ile iptal etmiştir. İptal Kararı 2.08.2022 tarih ve 31911 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı’nda çok önemli hususlara açıklık getirilmiştir. Karar’ın son bölümü aşağıda aynen verilmiştir. Yürütmenin Durdurulması Talebi reddedilmiştir. Kanunun ilgili maddesi oybirliği ile İptal edilmiştir. İptal Kararının son kısmı aşağıda verilmiştir:
Anayasa Mahkemesi’nin yukarıda sonuç kısmı verilen İptal Kararı’ından sonra konu kapanmış gibi gözükürken yılın bitimine doğru yeni bir torba kanunda aynı husus yer almıştır. 22.12.2022 tarih ve 7429 sayılı Kanun’un Limanlarla ilgili kısmı aynen aşağıda verilmiştir:
ELEKTRİK PİYASASI KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA VE 375 SAYILI
KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR KANUN
Kanun No. 7429 Kabul Tarihi: 22/12/2022
MADDE 1- 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 31- Bu maddenin yayımı tarihinden önce ve bu Kanun hükümleri çerçevesinde, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne ait bazı limanların işletme hakkı verilmesi/devri yöntemiyle özelleştirilmeleri neticesinde imzalanan kırk dokuz yıldan az süreli sözleşme süreleri, bu maddenin yayımlandığı tarihten itibaren en geç on beş gün içerisinde bu maddenin dördüncü fıkrasının (a) bendinde belirtilen mali bilgileri gösteren yeminli mali müşavirlerce tasdik edilmiş belgelerle birlikte başvuruda bulunulması ve bu maddede öngörülen diğer şartların yerine getirilmesi koşuluyla, hakkın başlangıç tarihinden itibaren ve bir defaya mahsus olmak üzere kırk dokuz yıla kadar uzatılır.
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından, başvuru ekindeki belgeler esas alınarak bu maddenin dördüncü fıkrası uyarınca on beş gün içerisinde yapılacak değerlendirmeyi müteakiben başvuruda bulunan işletmeci şirketlere, ek sözleşme imzalanmak üzere, üç ayı geçmeyecek şekilde süre verilir. Ek sözleşme imzalanabilmesi için işletmeci şirketlerin işletme hakkını doğuran sözleşmeden kaynaklanan tüm mali yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmiş olmaları ve işletme hakkını doğuran sözleşmeden kaynaklı olarak açılmış davalardan feragat etmeleri şarttır.
İşletme hakkı verilmesi/devri sözleşmesinin süresinin kırk dokuz yıla uzatılmasına ilişkin ek sözleşme, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından ikinci fıkra uyarınca işletmeci şirketlerin sözleşmeye davet edilmesinden itibaren en geç üç ay içinde imzalanması şartıyla yürürlüğe girer. Ek sözleşmede süre uzatımı, ek sözleşme bedeli ve ödeme koşulları ile ilgili hususlar dışında özelleştirme sözleşmesini değiştirecek herhangi bir hükme yer verilemez. Özelleştirme sözleşmesinde yer alan özelleştirme bedeli ve diğer ödemelere ilişkin hükümler uygulanmaya devam olunur. Ek sözleşme ile ilgili olarak Danıştaydan görüş alınmaz. Ek sözleşme ile uzatılan süre yatırım süresine eklenmez.
Ek sözleşme bedeli,
suretiyle hesaplanan bedellerden yüksek olanı esas alınarak tespit edilir.
Ayrıca işletmeci şirketler özelleştirme sözleşmelerinde yer alan yatırım şartına ilave olarak ek sözleşme bedelinin yüzde onu oranında limancılık faaliyetleri ile ilgili yatırım yapmak ve bu yatırımları ek sözleşmelerin imza tarihinden itibaren beş yıl içinde gerçekleştirmek zorundadır. Süre sonunda işletmeci şirketlerin yatırımın gerçekleştirildiğine dair rapor ve bu durumu tevsik eden bilgi ve belgeleri ilgisine göre Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi veya Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne kontrol edilmek üzere sunmaları şarttır. İlgili kuruluşça yapılan denetimde bahse konu yatırım zorunluluğunun yerine getirilmemiş olduğunun tespit edilmesi halinde ek sözleşme feshedilmiş sayılır. Bu durumda işletmeci şirkete ek sözleşme gereği ödenen bedeller de dâhil herhangi bir bedel iadesi yapılmaz.
İşletmeci şirketler, ek sözleşme bedeline ilave olarak uzatılan işletme hakkı süresi içinde her yıl, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra No: l ile belirlenen tekdüzen hesap planına göre düzenlenmiş gelir tablolarında yer alan net satışlar, iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü gelirleri hariç olmak üzere diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar ile olağan dışı gelir ve kârların toplamının yüzde beşini hasılat payı olarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığına öder.
Bu maddenin dördüncü fıkrasına göre tespit edilecek ek sözleşme bedelinin vadeli olarak ödenmesinin talep edilmesi halinde bedelin asgari yüzde yirmi beşi ek sözleşme imza tarihinde peşin, vadeye bırakılan tutarı azami on iki ayda bir ödeme yapmak kaydıyla en çok otuz altı ayda ve eşit taksitlerle, vadeye bırakılan tutar üzerinden ödeme tarihleri itibarıyla hesaplanacak vade farklarıyla birlikte ödenir. Ek sözleşme bedelinin vadeye bağlanan tutarına taksit ödeme tarihleri itibarıyla en son açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi yıllık değişim oranı ile Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi yıllık değişim oranının ortalaması alınarak bulunan vade farkı uygulanır. Taksitlerden birinin vadesinde ödenmemesi halinde ek sözleşme feshedilmiş sayılır. Bu durumda işletmeci şirkete ek sözleşme gereği ödenen bedeller de dâhil herhangi bir bedel iadesi yapılmaz.”
Olayı özetledikten kısaca olayın yorumu ve bundan sonra nasıl hareket edileceği hususunda görüş belirtmekte ilgililer acısından yarar vardır:
İŞLETME DEVİR HAKKI SÜRESİ UZATILACAK LİMANLAR | ||||
Liman adı | Özelleştirme yılı | Sözleşme bitiş tarihi | İşletmeci | |
Antalya limanı | 1998 | 2028 | Q Terminals (Katar) | |
Alanya Limanı | 2000 | 2030 | Alidaş Liman İşt. AŞ | |
Hopa Limanı | 1997 | 2027 | Park Denizcilik (CİNER) | |
Galataport | 2013 | 2043 | Doğuş-Bilgili | |
Kuşadası Limanı | 2003 | 2033 | Global Ports | |
Çeşme Limanı | 2003 | 2033 | Ulusoy | |
Mersin Limanı | 2007 | 2043 | PSA (Singapur)-Akfen | |
İskenderun Limanı | 2012 | 2048 | Limak | |
Sinop Limanı | 1997 | 2036 | Çakıroğlu AŞ | |
Ordu Limanı | 1997 | 2036 | Çakıroğlu AŞ | |
Tekirdağ Limanı | 1997
2010 Akkök |
2027
bıraktı |
Akport AŞ
Ceynak |
|
Rize Limanı | 1997 | 2027 | Riport AŞ | |
Marmaris Limanı | 2000 | 2030 | Marmaris Liman İşl. AŞ | |
Dikili Limanı | 2003 | 2033 | Dikili Liman İşl. AŞ | |
Derince Limanı Safiport | 2015 | 2054 | Safi Katı Yakıt Sanayi Tic. | |
Trabzon Limanı | 2003 | 2033 | Albayrak Grubu | |
Taşucu Limanı | 2021 | 2061 | Cey-Nak Grup | |
Samsun Limanı | 2010 | 2046 | Ceyport |