İsrail Üzerinde Etkili Olan Yaptırımlar

İsrail üzerinde etkili olabilecek yaptırımlar konusunda durumu net değerlendirebilmek için farklı boyutları incelemek gerekir. Genellikle yaptırımların etkisi ekonomik, diplomatik ve askerî olmak üzere üç ana başlıkta ele alınır:

1. Ekonomik yaptırımlar

Ekonomik yaptırımlar, İsrail’in dış ticaretini ve finansal hareketlerini hedef alır. Etkili olabilecekler şunlardır:

• Ticaret ambargosu: İsrail’den yapılan ithalat ve İsrail’e yapılan ihracatın kısıtlanması. Özellikle teknoloji ve askerî ürünler alanında ambargo etkili olur.
• Finansal yaptırımlar: İsrail bankalarının uluslararası finans sistemlerinden izole edilmesi, SWIFT ve diğer uluslararası ödeme sistemlerinden menedilmesi.
• Yatırım kısıtlamaları: İsrail şirketlerine veya İsrail’deki projelere yatırım yapan uluslararası şirketlerin cezalandırılması.

Örnek: Güçlü ekonomik yaptırımlar, ülke ekonomisinin kırılgan olduğu sektörlerde kısa ve orta vadede ciddi baskı yaratabilir.

2. Diplomatik yaptırımlar

Diplomatik yaptırımlar, İsrail’in uluslararası ilişkilerini zorlaştırır:

• Büyükelçiliklerin geri çekilmesi veya diplomatik temsilin azaltılması
• Uluslararası kuruluşlarda oy hakkının kısıtlanması
• Ülkeler arası vize kısıtlamaları (örneğin İsrail vatandaşlarının belirli ülkelere seyahatinin yasaklanması)

Bu yaptırımlar, İsrail’in dış politikada yalnızlaşmasına ve diplomatik maliyetler yüklenmesine yol açar.

3. Askerî ve güvenlik yaptırımları

Askerî yaptırımlar daha sınırlı ve dolaylıdır ama bazı etkileri vardır:

• Silah ambargosu: İsrail’in uluslararası silah ve savunma teknolojisi tedarikinin kısıtlanması.
• Savunma iş birliği kesintisi: Özellikle ABD ve AB ile savunma iş birliğinin durması, uzun vadede askerî kapasiteyi etkileyebilir.

4. Karma etkili stratejiler

• BDS (Boykot, Yatırımlardan Çekilme ve Yaptırımlar) hareketi: İsrail ürünlerinin boykot edilmesi ve yatırımın durdurulması hem ekonomik hem diplomatik baskı yaratır.
• Uluslararası mahkemeler ve yaptırım tehditleri: İsrail’in savaş suçları veya insan hakları ihlalleri nedeniyle uluslararası davalarla karşı karşıya kalması, mali ve diplomatik baskıyı artırabilir.

Etkinlik Notları

• Ekonomik yaptırımlar İsrail’de kısa vadede ekonomik rahatsızlık yaratabilir ama ülkede teknoloji ve savunma sektörleri oldukça güçlü olduğu için tam anlamıyla felç edici olmayabilir.
• Diplomatik yaptırımlar, İsrail’in uluslararası yalnızlaşmasına neden olabilir, ancak ABD gibi güçlü müttefikler varsa sınırlı etki yaratabilir.
• Dolayısıyla en etkili yaptırımlar genellikle çok boyutlu, uluslararası iş birliği ile uygulanan ekonomik ve diplomatik kombinasyonlardır.

Son yıllarda İsrail’e uygulanan veya önerilen yaptırımlar ve etkinlik analizi

 

 

İsrail’e yönelik uygulanan yaptırımlar, özellikle 2023 Ekim ayında başlayan Gazze Savaşı sonrasında uluslararası alanda önemli bir gündem maddesi hâline gelmiştir. Avrupa Birliği, Birleşik Krallık, Kanada ve ABD gibi ülkeler, İsrail’in Gazze’deki askerî operasyonları ve Batı Şeria’daki yerleşim politikaları nedeniyle çeşitli yaptırımlar uygulamaya başlamıştır.

Avrupa Birliği

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 2025 Eylül ayında yaptığı açıklamada, İsrail ile olan Gümrük Birliği anlaşmasının askıya alınmasını ve bazı fonların dondurulmasını önerdi. Bu öneri, Gazze’deki insani kriz ve Batı Şeria’daki yerleşim politikalarına karşı bir tepki olarak gündeme gelmiştir. Ayrıca, aşırı sağcı İsrailli yetkililere ve Batı Şeria’daki yerleşimcilere yönelik yaptırımların uygulanması da gündemdedir.

Birleşik Krallık

Birleşik Krallık, 2024 Şubat ayında Batı Şeria’da Filistinlilere yönelik şiddet eylemleri gerçekleştiren aşırı sağcı İsrailli yerleşimcilere karşı seyahat yasağı ve mali yaptırımlar uygulamıştır. Bu yaptırımlar, şiddet eylemlerine karışan bireyleri hedef almayı amaçlamaktadır. (Vikipedi)

Amerika Birleşik Devletleri

ABD, 2024 Şubat ayında Başkan Joe Biden’ın yürürlüğe koyduğu 14115 sayılı Başkanlık Kararnamesi ile Batı Şeria’da barış, güvenlik ve istikrarı zedeleyen kişilere yönelik yaptırımlar uygulama yetkisi tanımıştır. Bu kapsamda, sekiz birey ve dört tüzel kişiye mal varlığı dondurma ve seyahat yasağı getirilmiştir. (Lieber Institute West Point)

Boykot, Yatırımlardan Çekilme ve Yaptırımlar (BDS) Hareketi

BDS hareketi, İsrail’in Filistinlilere yönelik politikalarını protesto etmek amacıyla küresel çapta boykot, yatırımlardan çekilme ve yaptırımlar çağrısı yapmaktadır. Ancak, yapılan araştırmalar, BDS hareketinin İsrail ekonomisi üzerinde sınırlı bir etki yarattığını göstermektedir. Örneğin, RAND Corporation tarafından yapılan bir çalışmada, başarılı bir BDS kampanyasının İsrail ekonomisine on yıl içinde 47 milyar dolar zarar verebileceği öngörülmüştür. Ancak, İsrail’in ihracatının büyük bir kısmının işten işe ticaret olduğu ve BDS’nin bu ticareti doğrudan etkilemede zorlandığı belirtilmektedir. (Vikipedi)

İsrail’e Uygulanan Yaptırımların Etkinliği

Yaptırım Türü	Uygulayan Ülkeler/Örgütler	Etkinlik Düzeyi	Açıklamalar
Gümrük Birliği Anlaşması’nın Askıya Alınması	Avrupa Birliği	Orta	Ekonomik etkisi sınırlı, ancak diplomatik baskı oluşturuyor.
Aşırı Sağcı Yetkililere Yönelik Yaptırımlar	Birleşik Krallık, AB	Düşük	Hedeflenen birey sayısı sınırlı, geniş kapsamlı etki yaratmada zorluklar.
BDS Hareketi	Küresel Sivil Toplum	Düşük	Ekonomik etkisi sınırlı, ancak kamuoyu baskısı oluşturuyor.
Batı Şeria’daki Yerleşimcilere Yönelik Yaptırımlar	Kanada, AB, ABD	Orta	Yerleşim politikalarına karşı ekonomik ve diplomatik baskı sağlıyor.

 

Sonuç

İsrail’e yönelik uygulanan yaptırımların etkinliği, hedeflerin kapsamına, uygulama sürekliliğine ve uluslararası iş birliğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Avrupa Birliği’nin Gümrük Birliği anlaşmasını askıya alma önerisi, İsrail’e yönelik en etkili yaptırım önlemlerinden biri olarak değerlendirilebilir. Ancak, BDS hareketinin ekonomik etkisi sınırlı olsa da uluslararası kamuoyunda farkındalık yaratma ve diplomatik baskı oluşturma açısından önemli bir rol oynamaktadır.

İsrail üzerinde yaptırımı etkili olan ülkeler:

İsrail üzerinde yaptırımların etkinliği, hangi ülkenin uyguladığına ve yaptırımın türüne göre değişir. Bunu ekonomik, diplomatik ve askerî boyutlar üzerinden değerlendirmek mümkündür:

1. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

• Etki Alanı: Ekonomik ve askerî.
• Uygulanan Yaptırımlar: Mal varlığı dondurma, seyahat yasakları, askerî yardım kısıtlamaları.
• Etkisi: Çok yüksek. ABD, İsrail’in en büyük askerî ve ekonomik destekçisi olduğu için yaptırımlar ciddi mali ve stratejik baskı yaratır. Özellikle savunma ve yüksek teknoloji alanlarında.
• Örnek: ABD, İsrail’in güvenlik fonlarına doğrudan müdahale ederse veya Silahlı Kuvvetler için önemli teknoloji transferini durdurursa, İsrail askerî kapasitesinde uzun vadeli aksaklık oluşabilir.

2. Avrupa Birliği (AB)

• Etki Alanı: Ekonomik ve diplomatik.
• Uygulanan Yaptırımlar: Gümrük Birliği askıya alma, finansal fon dondurma, aşırı sağcı yetkililere seyahat yasağı.
• Etkisi: Orta-yüksek. İsrail’in ihracatı ve finansal ilişkileri AB ile yoğun olduğundan ekonomik baskı yaratır; diplomatik izolasyonu artırır.
• Örnek: AB, İsrail ürünlerini boykot ederse veya ihracat kotalarını düşürürse, belirli sektörlerde ciddi ekonomik kayıp yaşanabilir.

3. Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya

• Etki Alanı: Diplomatik ve sınırlı ekonomik.
• Uygulanan Yaptırımlar: Seyahat yasağı, mal varlığı dondurma.
• Etkisi: Orta-düşük. Daha çok sembolik ve politika mesajı niteliğinde; ekonomik olarak geniş etki yaratmada sınırlı.

4. Küresel Sivil Toplum – BDS Hareketi

• Etki Alanı: Ekonomik ve kamuoyu baskısı.
• Etkisi: Düşük. İsrail ekonomisinin büyük kısmı teknoloji ve savunma ihracatına bağlı olduğu için küresel boykot tek başına ekonomik olarak sınırlı etki yaratır. Ancak diplomatik baskıyı artırabilir.

Özetle: ABD’nin ekonomik ve askerî yaptırımları İsrail üzerinde en etkili yaptırımlar olarak öne çıkar. AB’nin ekonomik ve diplomatik yaptırımları ise orta-yüksek düzeyde baskı oluşturur. Diğer ülkeler ve sivil toplum yaptırımları daha çok sembolik ve diplomatik etki yaratır.