Milli Düşünce Merkezi
Öne çıkanlar
Mesleki Gözlüğümden Bakışla Tarihin Tekerrürden İbaret Olduğu Anlar

Mesleki Gözlüğümden Bakışla Tarihin Tekerrürden İbaret Olduğu Anlar

Sosyal mecralarda hızla yayılan sahaf Uğur Güracar'ın dün ve bugünü karşılaştırarak ülke ekonomisini değerlendirdiği yazısı.

Yazar: MDM
Tarih: 17 Eylül 2019
Kategori: Öne çıkanlar

Paylaşın:

Sosyal mecralarda hızla yayılan sahaf Uğur Güracar’ın dün ve bugünü karşılaştırarak ülke ekonomisini değerlendirdiği yazısı.

Bazen memlekette olan bitene siyaset bilimi, kamu ve maliye yönetimi disiplinlerinin gözlüğünden değil de “meslekî gözlüğümden” bakınca bayağı eğlenceli de olabiliyor. Konu, bugün ihdas olan “Devlet Borçlanma Müdürlüğü”. Bu vesileyle de efemera vs diye üzerinde tuğra ya da antet olan, eski yazı ya da eski imla ile ile yazılmış her türlü çeri çöpü para verip “koleksiyonlarına katan” arkadaşlara bir nevi hizmetim olsun. Bugünkü (12 Eylül 2019) Resmi Gazete’yi alın ve saklayın.

Bugün maliye tarihimiz için çok önemli ama bir o kadar da acıklı bir gün. Bugün Sayın Cumhurbaşkanımızın damadının başında olduğu Türkiye Cumhuriyeti’nin Hazine ve Maliye Bakanlığı, Devlet Hazinesi sekiz ayda 104 milyar TL net borçlanma ile rekor kırınca 110 kişilik kadro ile “Borçlanma Genel Müdürlüğü” kurdu. Bu da bugünkü Resmi Gazete’de yayınlandı. Bugünkü Resmi Gazete’yi sadece efemera ve tarihî belge koleksiyoncuları değil, tarihçiler, maliyeciler, siyaset bilimcileri de alıp saklamalı. Kütüphanelerin nadir kitap departmanları ve arşivciler birer nüshasını ayrıca tasnif etmeli.

Neden mi? Bu “belge”, Osmanlı İmparatorluğu’nun borçlarını yapılandırmak için Düyun-u Umumiye’den önce ihdas edilen “Rüsûm-u Sitte İdaresi”nin Cumhuriyet tarihindeki bir nevi “tekerrürü”ne tekabül ediyor da ondan.

Rüsûm-u Sitte ne midir? “Altı Vergi” anlamına gelir. Sultan II. Abdülhamid zamanında tarihimizde “93 Harbi” diye bilinen Türk-Rus Harbi’nden sonra Osmanlı maliyesinin 1875 iflası üzerine borç batağına saplanan Osmanlı Devleti çıkış yolu bulamayınca Galata Bankerleri ile masaya oturarak 10 yıllığına 6 vergi kalemini (alkollü içecek, pul, İstanbul civarındaki deniz ürünleri, tönbeki ve tütün tekeli vergileri ve Edirne-Samsun-Bursa ipek öşrü) Osmanlı Bankası ve Galata bankerlerine devretti. Zira Batı’ya karşı bütün malî itibarını ve güvenilirliğini kaybeden Osmanlı İmparatorluğu, ihtiyacı olan kaynakları sağlayacak istikrazları gerçekleştiremiyordu. İşte bu idareye de Rüsum-u Sitte adı verilmiştir.

Rüsum-u Sitte, başta Osmanlı Bankası olmak üzere devletin başlıca alacaklılarının bir araya gelip 22 Kasım 1879’da Sadrazam Said Paşa’yla imzaladığı iltizam mukavelesinin adıdır. Osmanlı Maliyesinin mutlak iflası üzerine kısa bir süre sonra II. Abdülhamid, 1881’de bu sefer “Düyun-ı Umumiye İdaresi”ni kurdurmak zorunda kalacaktı ki bu İdare, Osmanlı’nın yarı sömürge olduğunun en temel olgusal göstergesiydi.

Aşağıda sırasıyla,

1- 45 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile “Borçlanma Müdürlüğü”nün kurulduğunu belgeleyen 12 Eylül 2019 tarihli ve 30886 sayılı Resmi Gazete’yi,

2- Rüsum-ı Sitte İdaresi’nin kuruluşunu onaylayan ve 22 Kasım 1879’da imzalanan mukavelename’yi,

3- Rüsum-ı Sitte İdaresi’nin kuruluşunu onaylayan mukavelenamede, Osmanlı Bankası’nı temsilen imzası bulunan Morgan Hugh Foster’ı,

4- Bu mukavelenamede imzası bulunan Sadrazam Küçük Said Paşa’yı (1838-1914),

5. 1875’teki iflasından önce Osmanlı Devleti tarafından gerçekleştirilen son istikrazlardan 1870 istikrazının tahvilini görmektesiniz.

Eğer tarihin akışı bu belgeyi müsebbipleri ile birlikte hızlıca “eskitir”, ömrüm de vefa eder, bir gün bir nadir kitap müzayedesinde bu Resmi Gazete sayısını satışa sunmak nasip olursa, herhalde yazacağım açıklama ve kullanabileceğim görsel malzemeler bu minvalde olacaktır. Tabii bir zamanlar IMF’ye borç verdiğini söyleyen bir devletin “Yatırım ve Kalkınma Genel Müdürlüğü” yerine “Borçlanma Genel Müdürlüğü” kurmuş olması tuhaflığına da değinerek…