29.03.2024

İsrail seçimlerine doğru

Erken seçime giden İsrail’de LİKUD ve Mavi Beyaz İttifakı arasındaki çekişmede, tehlikeli hamleler yapılıyor.Netenyahu’nun ortağının adının terörle anılması dünyanın da ilgisini çekiyor. Türk-İsrail ilişkilerinin nasıl şekilleneceği ise merak konusu.


Erken seçim kararı

İsrail’de geçen aylarda Hamas’ın saldırılarının ardından Gazze ateşkesini imzalayan Netanyahu hükümetine yönelik ilk büyük tepki, Savunma Bakanı ve koalisyon ortağı İsrail Evimiz Partisi’nin lideri Avigdor Liberman’nın istifasıyla gelmişti. Savunma Bakanı Liberman, Başbakan Netanyahu’yu “Hamas’ı iktidarda tutmak” ve “barışı teröre tercih etmekle” suçlayarak görevinden istifa etti.

Mecliste 5 sandalyeye sahip İsrail Evimiz Partisi lideri Liberman’ın istifasının ardından, bir diğer koalisyon ortağı Yahudi Evi Partisi milletvekillerinden Shuli Moale, “Savunma Bakanlığını Naftali Bennett ve partisi Yahudi Evi’ne vermenin zamanı geldi. Eğer Bennett bu göreve getirilmezse partimiz koalisyon hükümetinin parçası olmaya devam etmeyecek” dedi.

Eski Savunma Bakanı Avigdor Liberman ve Başbakan Binyamin Netanyahu

Netanyahu ile Bennett, 16 Kasım’da koalisyonun geleceğini görüşmek üzere bir araya geldi, ancak Netanyahu savunma bakanlığının kendisi tarafından yürütüleceğini duyurdu. Bu iki istifanın sonucunda Başbakan Binyamin Netanyahu erken seçim tarihini duyurdu: 9 Nisan 2019. Bu yazıda seçimlere dair izlenimlerimi sizlerle paylaşacağım.

1973 yılında kurulan LİKUD (Milli Liberal Parti) günümüze kadar İsrail tarihinde süreklilik sağlayan nadir partilerden biridir. Menachim Begin önderliğinde birçok partinin birleşmesiyle kurulan LİKUD, ilk zaferini 1977’de kazandı. LİKUD özellikle Begin önderliğinde Yerleşimler ve Kudüs’ün başkent olması konusunda büyük adımlar attı. Netanyahu’nun iktidara ilk gelişinden itibaren ekonomide liberalleşme adımları atan LİKUD, İsrail Devleti’nin kurucu unsuru, Sosyalist karakterini tavsiye etmeye başladı ve bu süreçte, ülkeye girişim sermayesinin çekilmesi gibi büyük başarılar elde etti. Ariel Sharon’un 1999’da yönetime gelmesi, 2005’te LİKUD’dan ayrılıp parti kurmasıyla Netanyahu görevi devraldı ve 2009’da geri döndü. 2009’dan beri İsrail başbakanı olarak görev yapmaktadır.

LİKUD siyasetinin iki mihenk taşı, liberal ekonomi ve Batı Şeria’daki yerleşimlerdir.

LİKUD seçimleri mi kaybediyor?

Yukarıda bahsettiğimiz gibi Netanyahu ve Eğitim Bakanı Naftali Bennet arasında uzlaşı sağlanamadığı noktada, koalisyon dağıldı ve erken seçim kararı alındı. Ardından, Naftali Bennet Adalet Bakanı olurken, Ayelet Shaked önderliğinde seküler ve dindar Yahudilere seslenen Yeni Sağ Partisi kuruldu. Dolayısıyla bu seçimlerde Netanyahu’ya büyük zarar verecek partilerden birinin de Yeni Sağ Partisi olduğu söylenebilir. Ancak Bennet, hedeflerinin “Netanyahu’dan oy çalmak değil, sağın tabanını genişletmek olduğunu” söyledi. Time Of Israel’in haberine göre Bennet , “ABD’nin Mavi Beyaz ittifakını güçlendirerek hemen diplerinde Filistin devleti kurulması için solu desteklediğini“, buna karşı İsraillilerin, ülkelerini sola teslim etmeyerek “Knesset’de Netanyahu’yu hem destekleyip hem de güç kazanıp onu baskı altına alacaklarını” belirtti. Son dönemlerde Bennet, Trump ve Kushner’ı sürekli hedef tahtasına oturtuyor. Bunun temel sebebi ise özellikle ABD’nin İsrail’e “İki Devletli Çözüm” dayatmasıdır. Ancak İsrail sağı ve Bennet, bunu İsrail -Yahudi Devleti’nin varlığına büyük bir tehdit olarak görüyor. Hatırlamak gerekir ki Binyamin Netanyahu, 2015 seçimleri itibariyle “İki Devletli Çözüm”e desteğini açıklamıştı, ancak bu zamana kadar atılan adımlar tam aksine bir yönde gelişiyor. Özellikle Netanyahu’nun İsrail’in sadece Yahudilerin devletin olduğuna dair açıklamalar şu an “İki devletli çözümün” imkansız olduğu gösteriyor.

Mavi ve Beyaz: Benny Gantz ve Yair Lapid

Bir diğer tarafta, İsrail Savunma Güçleri (IDF)’nin eski Genelkurmay Başkanı Benny Gantz ve eski gazeteci Yair Lapid önderliğindeki Kahol Lavan (Mavi ve Beyaz) ittifakını görüyoruz. Bu ittifak, Gantz liderliğindeki merkezi İsrail Direnç Partisi, merkez sol Yair Lapid liderliğindeki Gelecek Partisi’nden ve Moshe Ya’alon önderliğindeki Sağ Telem Partisi’nden oluşuyor. Parti seçimlere hızlı bir giriş yaparak Netanyahu karşısındaki en büyük rakip olarak görülüyor. Bu zamana kadar yapılan birçok anket LİKUD’un sandalye sayısını geçerek, LİKUD’un koalisyon kurma ihtimalini bile zayıflatabileceklerini gösteriyor.

LİKUD, “Mavi ve Beyaz ittifakının Arap partileriyle koalisyon yapma hedefi olduğunu, hatta Yair Lapid’in ilk çağrıyı Golan tepelerinden İsrail çekilmesini söyleyen sol Meretz Partisi’nden Tamar Zandberg’e yapılacağını” ve meclisteki Arap partileriyle ittifak yapacağını iddia etti. Yair Lapid bunu kesin bir dile ret ederek, planlarının Netanyahu sonrası LİKUD ile ittifak olduğunu söyledi. Netanyahu’ya açılan yolsuzluk soruşmasının ardından, 1 Mart tarihinde Benny Gantz, yolsuzluk nedeniyle Netanyahu’nun olduğu bir koalisyonun mümkün olmayacağını dile getirdi.

Mavi ve Beyaz ittifakının bir diğer üyesi ise Moshe Ya’alon önderliğinde Sağ Telem Partisi… Telem Partisi, Filistin meselesine yönelik şahin tavrıyla biliniyor. Şu an ne kadar güçlü gözükürse gözüksün koalisyon, belli konularda iki farklı uçta duran partilerden oluşmaktadır. Bu da belli konulara değinmekten şu an için bile olsa kaçınmalarına neden oluyor. Koalisyon liderleri, özellikle Filistin meselesine dair, neredeyse hiç demeç vermiyor. Çünkü buraya yönelik açıklamalar seçmenin tavrını çok derinden etkiliyor.

Telem’in şahin tavrının aksine, Yair Lapid’in Gelecek Partisi’nin Filistin ve Yerleşimler meselesine yönelik tavırları milliyetçi seçmende büyük bir rahatsızlık yaratabilecek vaziyettedir. Gelecek Partisi’nin programında “Filistin meselesinin iki devletli çözümle gerçekleşebileceği, tek devlet çatısı altında iki ulus gibi çözümlerin Siyonizmle çeliştiği” yazıyor. Ancak daha da önemlisi “İsrail devletinin çıkarlarına uğruna bazı yerleşimcilerin fedakârlıkta bulunması” isteniyor. Yerleşimler meselesi, İsrail’in geleceği ve barış için en önemli konulardan biri olarak görülüyor.

Yair Lapid, 2018 yılında Knesset tarafından onaylanan “Yahudi Ulus-Devlet” yasasına dair düzenlemeleri yapacaklarını”, çünkü bu yasanın doğru olmakla beraber “dini azınlıkları göz ardı ettiği ve eşitlik değerinden bahsetmesi konusunda başarısız olduğunu” dile getirdi.

Benny Ganzt’ın seçimlere yönelik ilk açıklamasında “Yeni kurulacak hükümetin yolsuzluğa sıfır tolerasns göstereceğini”, Netanyahu’nun Kral Bibi olarak adlandırılmasına gönderme yaparak “Hükümetinde krallık değil, devlet adamlığı olacağını”, İsrail’in demokratik yapısını güçlendirerek, yerleşim bloklarını ve Golan tepelerini güçlendireceğini dile getirdi. Konuşmasının sonuna doğru “Yaslı ailelerin politik amaçlar için kullanılmasının artık sonlandığını” dile getirdi. Yaslı ailelerin politik çıkarlar uğruna kullanılması konusunun altını çizmesinin nedeni ise Facebook’taki LikudTV yayınında yorumcu Avishai Ivri’nin Herlz Dağı’ndaki asker mezarlığının arka plandaki görüntüsünü kullanarak “Gantz soldur ve sol tehlikelidir” diyerek açıklamalar da bulunmasıydı. Gantz’ın genelkurmay başkanlığı döneminde birçok askerin, onun yanlış kararları yüzünden hayatını kaybettiğini dile getirdi. Netanyahu ise partisini bu tarz yayınları durdurması konusunda uyardı.

LİKUD’un eski ortaklarıyla arasının açılması, Netanyahu’yu yeni ittifak arayışlarına yöneltti. Ülkenin gündemine oturan olaylardan biri de bu ittifak ortaklarından, Otzma Yedit sebebiyle yaşandı. Bu ittifaka tepki sadece soldan değil, aynı zamanda sağ cenahtan da geldi.

Otzma Yehudit bir terör örgütü mü?

İsrail’in Meclisi, Knesset Seçimleri her 5 yılda bir yapılır. Partilerin meclise girmek için %2 barajını geçmesi yeterlidir. Barajın düşük olması sebebiyle hükümet kurmak için koalisyon yapmak zorunludur. Bu sebeple, hükümeti kurmak için partiler çeşitli koalisyonlar kurar.

2009 yılında Netanyahu’nun partisi ikinci parti olarak meclise girmiş, diğer partilerle koalisyon kurarak hükümeti kurma görevini elde etmişti.

Otzma Yehudit Milletvekili Adayları

Son anket sonuçlarında Mavi ve Beyaz ittifakının yükselen popülaritesi, LİKUD ve Netanyahu’yu panikleterek radikal kararlar almaya itti. Bunun sonucunda ABD ve İsrail tarafından terörist kabul edilen, Meir Kahane’nin öğretilerini savunan Otzma Yehudit’in, seçimlere girmesinin önünü açtı. Otzma Yehudit bir dizi dindar partiyle Birleşik Sağ Partisi ittifakını kurdu ve Netanyahu da yükselen Mavi ve Beyaz ittifakına karşı bu birleşmeyi destekliyor.

Naftali Bennet, Resh Bet ile röportajında Otzma Yehudit vekillerinin Knesset’de oturacak değerde olmadıklarının söylemişti. Ancak Mavi ve Beyaz’ın anketlerde gözle görülür yükselişi üzerine yaptığı başka bir açıklamada: “Otzma Yehudit ile aramızda görüş olarak büyük bir fark var, ancak sağ hükümeti devirmeye çalışan solun da yalakası olmayacaktır” dedi.

Buna rağmen Netanyahu’ya tepkiler büyüyor. İsrail Devleti’nin önemli bir destekçisi, Amerikan İsrail Halkla İlişkiler Komitesi (AİPAC), bu zamana kadar Netanyahu’ya büyük destek verdi. ABD’ye geldiğinde onu bir yıldız gibi karşıladı. Netanyahu’ya destek vermesiyle birlikte, bu zamana kadar İsrail iç siyasetine dair nadir yorum yapan AİPAC, Otzma Yehudit’in meclise girmesi için desteklenmesini kınadı.

Bu kadar öfkenin temel nedeni ise Amerika doğumlu siyasetçi Meir Kahane’dir. Kahane, milyonlarca Arap’ın sürülmesini, Yahudi ve Arapların arasındaki cinselliğin ve evliliğin yasaklanmasını ve Yahudi teokrasisinin kurulmasını savunuyordu. Kahane, Yahudi Savunma Birliği adlı bir paramiliter örgüt kurdu. Sonrasında bomba yapımından dolayı tutuklandı. 1990 yılında Amerika doğumlu bir Mısırlı tetikçi tarafından suikast sonucu hayatını kaybetti. Kahane’nin Kach Hareketi hem İsrail’de hem ABD’de anti-terör yasası kapsamında yasaklandı.

Meir Kahane

Birçok Yahudi diasporası, Otzma Yehudit’in fikirlerinin İsrail Devleti’nin temellerine bir saldırı olduğunu dile getiriyor. Bu tarz “Irkçı” partilerin İsrail Meclisi Knesset’te temsil edilmemesi gerektiğini savunuyorlar. Ancak bu zamana kadar yapılan anketlere göre Otzma Yehudit, 120 sandalyeli Knesset’te 5 sandalyeyi kazanacak gibi görünüyor.

Naftali Bennet’in değişen tavrında da görüldüğü gibi Mavi ve Beyaz ittifakının yükselişi, sağın böyle aşırılıkçı bir harekete bile göz yummasına neden oldu. Netanyahu ve LİKUD’un genel söylemlerine baktığımızda, Gantz’ı solcu olmakla itham ederek sağ seçmeni “sol tehlikeye” karşı bir arada durmaya çağırıyor.

Netanyahu’ya yolsuzluk soruşturması

Netanyahu’nun başı ise büyük bir dertte. Çünkü yolsuzlukla itham ediliyor. Başsavcı Avichai Mandelblit, Netanyahu’nun rüşvet, dolandırıcılık ve görevi suistimal suçlarından yargılanabileceğini açıkladı. İsrail Başbakanı Netanyahu ise kararı “cadı avı” olarak niteledi.

9 Nisan’daki seçimlerden sonra yargılanacak olmasına rağmen, seçim öncesinde atılan bu adım LİKUD ve Netanyahu’ya yönelik bir algı operasyonu olarak değerlendiriliyor.

Netanyahu’ya açılan yolsuzluk suçlamasından, Benny Gantz’a yöneltilen cinsel taciz iddiası ve herkesin birbirini terör örgütleriyle ittifak yapmakla suçlaması, bu seçim döneminin 9 Nisan’a kadar ne kadar zorlu ve sert geçeceğini gösteriyor. Netanyahu’ya karşı Mavi ve Beyaz ittifakının bu yükselişi, İsrail sağını panikletti. Bunun asıl sebebi ise ittifakın zaferi İsrail Devleti’nin iç ve dış siyasetini kökten değiştirme potansiyelidir. Son anketlerde LİKUD’un en büyük parti olduğu sağ, büyük bir yara alabilir; bu sebeple Netanyahu keskin ve sert açıklamalar yaparak sağ tabanı konsolide etmeye çalışıyor. Özellikle “İsrail sadece Yahudilerin devletidir”, “Benny Gantz Araplarla koalisyon kuracak” gibi söylemlerle sağ seçmeni daha da kutuplaştırmaya çalışıyor. LİKUD bu zor şartlarda kazandığı takdirde, Otzma Yehudit ile ittifak yapmak zorunda kalacak. Otzma Yehudit’in olduğu bir kabine, Filistin meselesi konusunda muhakkak daha da şahin olacaktır ve hatta birçok kez Netanyahu’nun elini kolunu da bağlayacaktır.

Son olarak, LİKUD kazandığı takdirde Türk-İsrail ilişkilerinin daha da kötüleşeceği görünmektedir; ancak Mavi ve Beyaz ittifakının yönettiği bir İsrail ile ilişkilerimizin geleceğine dair tahmin yürütmek şu an çok zor. Çünkü Türkiye’nin İsrail ile ilişkileri, Filistin-İsrail çatışmasının atmosferine göre belirlenmektedir ve bu ittifak şu an bu konuya dair açıklamalardan kaçınmaktadır.

 

https://www.jpost.com/Israel-Elections/United-Torah-Judaism-vows-not-to-enter-coalition-with-Lapid-581674

https://www.theguardian.com/world/2019/feb/25/pro-israel-us-group-condemns-netanyahu-pact-with-extremists

https://www.washingtonpost.com/politics/2019/02/26/netanyahus-new-rival-is-surging-israels-polls/?utm_term=.f4fff804f393

https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5469685,00.html http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/254687 http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/259608

http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/259597

http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/259603 https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5469182,00.html

https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5470251,00.html

https://www.timesofisrael.com/lapid-says-blue-and-white-will-seek-coalition-with-likud-if-it-wins/

(https://www.theguardian.com/world/2019/feb/25/pro-israel-us-group-condemns-netanyahu-pact-with-extremists)

https://www.jpost.com/Israel-Elections/Netanyahu-orders-Likud-to-stop-using-dead-soldiers-in-Gantz-attacks-581841 )

https://www.yeshatid.org.il/defense?languagecode=en

https://www.timesofisrael.com/bennett-accuses-trump-of-planning-a-palestinian-state-right-above-our-heads/

 

Yazar

Batur Kılıç

Peki ben ne yapabilirim?
Bizi okuyor, beğeniyor ve “Peki ben ne yapabilirim?” diye soruyor musunuz? Bağış yaparak bizi destekleyebilirsiniz. Bağışlarınızla faaliyetlerimiz daha sık, daha geniş ve daha etkili olacaktır. TIKLAYINIZ!

Yorum Yap

Kayıt olmadan yorum yapabilirsiniz.




Benzer Yazılar