Nuri Paşa’nın ordusu Bakü’ye girdi

Kafkas İslam Ordusu

102 yıl önce bugün Nuri Paşa önderliğindeki Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan Cumhuriyeti Kolordusu Bakü’yü Taşnak ve Menşevikler’den kurtardı.

1918 yılında Muhammed Emin Resulzade tarafından kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Türk-İslam dünyasında ilk parlamenter cumhuriyet, ilk demokratik, yasal ve laik devlet örneğiydi. Devletin kurulmasına ilişkin deklarasyon ilk olarak Tiflis’te ilan edildi. Daha sonra devletin başkenti Gence’ye taşındı.

Cumhuriyet kurulduğunda Azerbaycan’ın incisi Bakü şehri, Taşnak Ermenilerinin ve Rusların elindeydi. Yeni kurulan Azerbaycan devleti, bu işgali tek başına sona erdirme kapasitesine sahip değildi. Bu şartlar altında, Osmanlı paşası Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam ordusu kardeşlerinin yardımına geldi.

15 Eylül 1918’de Nuri Paşa önderliğindeki Kafkas İslam ordusu ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusu Bakü’yi işgalden kurtardı. O zamanlar Bakü’de Sentrokaspi diktatörlüğü vardı. Sadece 45 gün faaliyet gösteren bu hükümet, esas olarak Taşnak Ermenileri ve Menşevikler’den oluşuyordu. 15 Eylül’de işgalden kurtarılan Bakü, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin başkenti oldu.

Kafkas İslam ordusu sadece Bakü’yü işgalden kurtarmakla kalmadı, aynı zamanda Şamahı, Göyçay ve diğer birçok yerde Azerbaycan Türklerinin katledilmesini de engelledi.

Bu tarihi günde Bakü’nün düşman işgalinden kurtulması için hayatlarından vazgeçerek, şehitlik rütbesine ulaşan Azerbaycan ve Türkiye Türklerini sevgi ve şükranla anıyoruz. Şehitlerimizin mekanı cennet, ruhları şad olsun.

***

(Azerbaycan lehçesinde)

102 il əvvəl bu gün Nuru Paşanın başçılıq etdiyi Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan Cümhuriyyətinin korpusu Bakını daşnak və menşeviklərdən xilas etdi.

1918-ci ildə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən əsası qoyulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti türk və İslam dünyasında ilk parlamentli respublika və ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi idi. Dövlətin yaradılması ilə bağlı bəyannamə ilk olaraq Tiflis şəhərində elan olundu. Daha sonra dövlətin paytaxtı Gəncəyə köçürüldü.

Cümhuriyyət yaranan zaman Azərbaycanın incisi olan Bakı şəhəri daşnak ermənilərinin və rusların əlində idi. Yeni yaradılan Azərbaycan dövlətinin isə bu işğalı təkbaşına sonlandıra biləcək gücü yox idi. Belə bir şəraitdə qardaşlarının köməyinə Osmanlı paşası Nuru Paşanın öndərliyində Qafqaz İslam Ordusu çatdı.

1918-ci il sentyabrın 15-də Nuru Paşanın komandanı olduğu Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan Cümhuriyyətinin korpusu Bakını işğaldan azad etdi. Həmin vaxt Bakıda Sentrokaspi Diktaturası var idi. Cəmi 45 gün fəaliyyət göstərən bu hakimiyyət, əsasən, daşnak ermənilərdən və menşeviklərdən ibarət idi. Sentyabrın 15-də azad edilən Bakı Azərbaycan Cümhuriyyətinin paytaxtına oldu.

Qafqaz İslam Ordusu sadəcə Bakının işğaldan azad etmədi, eyni zamanda Şamaxı, Göyçay və bir çox yerlərdə Azərbaycan türklərinin kütləvi şəkildə qırılmasının qarşısını aldı. Bu tarixi günün il dönümündə Bakının düşmən işğalından qurtulması üçün canından keçərək şəhid olan Azərbaycan və Türkiyə türklərini hörmətlə və minnətlə yad edirik. Məkanları cənnət, ruhları şad olsun.