ORTAK TÜRK TARİHİ DERSİ-1

Prof. Dr. Mehmet SARAY’ın “Türk Dünyasında Birlik Böyle Sağlanamaz” başlıklı yazısını (06/07/2019, Yeniçağ) okuduktan sonra araştırmaya başladım. “Ortak Türk Tarihi Kitabı”nı birkaç kitapçıya ve tanıdığım tarih öğretmenlerine sordum ama böyle bir kitabın olmadığını söylediler. Duyumlarıma göre kitap hazırlanmış fakat yoğun eleştiriler üzerine basılmasından vazgeçilmiş. Sadece Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından “işlenecek konularla ilgili” bir genelge gönderilmiş!

2023 yılı başlarında konuyu yeniden araştırmaya başladım. Bir gün Talim ve Terbiye Kurulu sitesine girdiğimde Ortak Türk Tarihi Dersi Öğretim Programı ile Ders Kitabı’nın siteye yüklendiğini gördüm, çıktısını aldım.

Ortak Türk Tarihi Ders Programı’nın Ortaöğretim Genel Müdürlüğünün 01/09/2022 tarihli teklifi üzerine Talim ve Terbiye Kurulunda 18/10/2022 tarihinde görüşüldüğü ve 04/11/2022 tarih ve 93 sayılı Bakan onayı ile uygulanmasına karar verildiği anlaşılıyor.

Yine Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgelerinin 2023-2024 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere tüm sınıf seviyelerinde uygulanması 15/08/2023 tarihinde Talim ve Terbiye Kurulunda görüşülmüş ve 24/08/2023 tarih ve 37 sayılı kararla uygun bulunmuştur. Çizelgeden Ortak Türk Tarihi Dersinin seçmeli dersler arasına alındığı anlaşılmaktadır. Ancak dersin kitap olarak basılıp okullara gönderildiği veya satıldığı hakkında bilgi edinemedim. Dolayısıyla yazılarım bu çıktılar üzerinden olacaktır.

Ortak Türk Tarihi Dersi ile ilgili “2.3.Öğretim Programının Uygulanmasında Dikkat Edilecek Hususlar” başlığı altında şunlar belirtilmektedir:

1.Ortak Türk Tarihi Dersi Öğretim Programı’nın hazırlanmasında temel eğitim ve ortaöğretim süreçlerinde “Sosyal Bilgiler, Tarih ve vb.” derslerde yer alan tarih konuları dikkate alınmıştır. Bu öğretim programına yönelik temel bilgi ve becerilerin kazandırılmasında yukarıda bahsedilen derslerin programları önemli bir yere sahiptir. Özellikle öğrencilerin tarih dersinde kazandıkları araştırma yapma, sorgulama, keşfetme, problem çözme gibi temel bilgi ve becerileri bu programda da kullanmaları ve geliştirmeleri sağlanmalıdır.

2.Öğretim programında belirlenen konuların diğer disiplinlerle ve günlük hayatla ilişkilendirilmesine imkân sağlayan etkinlik ve çalışmalara yer verilmelidir.

3.Türk dünyası; bağımsız Türk devletlerinin yanı sıra Rusya, Çin, İran gibi ülkelerde Türklerin yoğun olarak yaşadığı bölgeleri içeren çok geniş bir coğrafyayı kapsar. Dolayısıyla konular işlenirken Türk dünyasının sınırları bütünsel bir bakış açısıyla ele alınmalıdır.

4.Programın uygulama aşamasında, bilgi-iletişim teknolojilerinden yararlanarak Türk Devletleri Teşkilatı üyesi ülkelerdeki (Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan) öğrencilerin etkileşime girebilecekleri ortamlar oluşturulmalıdır. Bu amaca yönelik projeler geliştirilmeli veya mevcut projeler uygulanmalıdır.

5.Öğretmenler; Ortak Türk Tarihi dersi ile ilgili bilgi, beceri, değer ve tutumları öğrencilerine kazandırırken sadece ders kitabına bağlı kalmamalıdır. Sınıf düzeyi öğrencilerin ilgi, hazır bulunmuşluk düzeyleri, öğrenme stilleri gibi unsurları göz önünde bulundurarak öğretim programıyla tutarlı olacak şekilde materyaller (sunum, etkinlik, proje, okuma parçaları vb.) geliştirilmeli ve bu materyalleri kullanmalıdır.

6.Ortak Türk Tarihi derslerinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri gereken temel unsurlardan bir tanesi kavramlardır. Tarih öğretmenleri öğrencilerin ünitelerle ilgili bilgi düzeylerini tespit ettikten sonra, konu içinde temel kavramların öğretimine ilişkin uygulamalara (kavram haritaları, kavram ağları, yapılandırılmış grid, sözlük hazırlatma vb.) yer vermelidir.

7.Ortak Türk Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda önemli şahsiyetlere de vurgu yapılmaktadır. Tarihin şekillenmesinde önemli rol oynamış bu şahısların hayat ve kariyerleri ile tarihe mal olmuş ve eser ve faaliyetleri programda yer alan konu ve kazanımlarla ilişkilendirilerek öğretilmelidir.

8.Öğretmenler konuların öğretiminde yer temelli öğrenmeye dayalı etkinliklere de yer vermelidirler. Bu çerçevede, öğretmen denetiminde sanal müze ziyaretleri, çevre ve okul imkanları uygun ise tarihi mekân ve müze ziyaretleri yapılmalıdır. Öğretmenler ziyaretlerin; ilişkilendirilen kazanım ve açıklamaları doğrultusunda planlanması, uygulanması ve sonuçlandırılması konusunda gerekli tedbirleri almalıdır.

9.Çeşitli kazanımlarda verilen kronolojik sıralama, öğrencilerin kronolojik düşünme becerilerini desteklemeye yöneliktir. Sıralanan olay ve olgulara ilişkin bir konu anlatımı yapılmamalı ve bunların ezberletilmesi yoluna gidilmemelidir. Ortak Türk Tarihi Dersi Öğretim Programı’nın işlevsel bir biçimde kullanılabilmesi için öğretmenlerin dikkat etmesi gereken hususlar aşağıda sunulmuştur.”

Ortak Türk Tarihi Ders Kitabı

Kitaptaki “ÖN SÖZ”den sadece şu ifadeleri alarak konuya gireceğim: “Ortak Türk Tarihi dersinin amacı, genç nesilde Türk topluluklarının ortak geçmiş, dil ve kültüre sahip oldukları düşüncesini husule getirmek, bu vesileyle Türk dünyası arasında karşılıklı saygı ve birlik duygusunu geliştirmektir. Bu ders kitabında Türk topluluklarının bilinen en eski dönemlerinden 15.yüz yıla kadar olan geçmişi, Türk devletleri ve hanedanları tarihi bazında anlatılmaktadır. (s.7)”

Kitabın bölümleri ve konu başlıkları ise şöyledir:

1.BÖLÜM: DÜNYA TARİHİ ÇERÇEVESİNDE TÜRK DÜNYASI

1.Türk Halklarının Dünya Tarihindeki Yeri/ 2.Türk Dilleri/ 3.Türk Adının Anlamı/ 4.Türk Halkları Coğrafyası/ 5.Türk Halklarının Ata Yurdu/ 6.Türk Göçlerinin Sebepleri ve Sonuçları/ 7.Orta Asya’nın En Eski Kültürleri/ 8.Ön Türkler/ 9.Sakaların Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Hayatı.

II.BÖLÜM: HUN İMPARATORLUKLARI VE SONRAKİ TÜRK DEVLETLERİ

1.Asya Hun İmparatorluğu/ 2.Usun Devleti/ 3.Kadim Kırgızlar/ 4.Kangüy Devleti/ 5.Parkana (Davan) Devleti/ 6.Kuşan İmparatorluğu/ 7.Avrupa Hun İmparatorluğu/ 8.Güney Hun Devleti/ 9.Ak Hun (Eftalit) Devleti/ 10.Juan-Juan Kağanlığı/ 11.Hun İmparatorlukları ve Sonraki Türk Devletleri Döneminde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Hayat.

III.BÖLÜM: TÜRK KAĞANLIKLARI

1.Kök Türk Kağanlığı/ 2.Avar Kağanlığı/ 3.Hazar Kağanlığı/ 4.Türgeş Kağanlığı/ 5.Uygur Kağanlığı/ 6.Koçu Uygur Devleti/ 7.Karluk Yabguluğu/ 8.Kırgız Kağanlığı/ 9.Kimek ve Kıpçak Devletleri/ 10.Türk Kağanlıkları Döneminde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Hayat.

IV.BÖLÜM: İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

1.Orta Asya’da İslamiyet’in Yayılması/ 2.Oğuz Yabguluğu/ 3.Karahanlılar Hakanlığı/ 4.Sacoğulları/ 5.İdil Bulgar Devleti/ 6.Gazneliler Devleti/ 7.Büyük Selçuklu Devleti ve Türkiye Selçuklu Devleti/ 8.İldenizliler (Azerbaycan Atabeyleri) Devleti/ 9.Harezmşahlar Devleti/ 10.İlk Türk İslam Devletlerinde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Hayat.

V.BÖLÜM: TÜRK KAĞANLIKLARI (TÜRK-MOĞOL DEVLETLERİ)

1.Moğol İmparatorluğu/ 2.Altın Orda Devleti/ 3.Çağatay Devleti/ 4.Moğolistan (Doğu Çağatay) Hanlığı/ 5.İlhanlılar Devleti/ 6.Kubilay Hanlığı/ 7.Türk-Moğol Devletlerinde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Hayat.

VI.BÖLÜM: TÜRK DÜNYASI (XIII-XV. YÜZYILLAR)

1.Delhi Sultanlığı/ 2.Mısır Memluk Devleti/ 3.Osmanlı İmparatorluğu/ 4.Timurlular Devleti/ 5.Karakoyunlular Devleti/ 6.Akkoyunlular Devleti.

VII.BÖLÜM: TÜRK DÜNYASININ ORTAK MANEVİ VE KÜLTÜREL MİRASLARI

1.Türk Halklarının Ortak Destanları/ 2.Türk Halklarının Ortak Manevî Değerleri/ 3.Türk Halklarının Ortak Maddi Kültürü/ 4.Türk Halklarının Ortak Millî Oyunları.

SÖZLÜK, KAYNAKÇA

(YY: Kitabın içindekiler bölümü ile metin başlıkları arasında hatalar gördüm, sanıyorum dikkatten kaçmış!..)

Yazımı Prof.Dr. Erol GÜNGÖR’ün bir sözüyle bitirmek istiyorum: “Türk’ün bütün tarihi kaybolsa, sadece Orhun Abidelerine bakarak bu milletin yüksek medeniyetini, devlet kurucu dehasını, ahlâk ve faziletini, askerî kahramanlığını, devlet ve kanun anlayışını öğrenmek mümkündür.”

Devam edeceğiz…