Doğu Türkistan’da, sömürgeci Çin yönetimi Hoten şehrinde yok ettiği mezarlığın yerini otopark olarak kullanıyor.
Doğu Türkistan’ın Hoten şehrinde geçen yıl yok edildiği uydu görüntüleriyle tespit edilen mezarlık ve türbe bölgesinin otoparka çevrildiği tespit edildi. Araştırmacı gazeteci Rian Thum’un yayınladığı belgelerde, uydu görüntüleri Çin’in hayata geçirdiği kültür soykırımını gözler önüne serdi. Rian Thum yaptığı paylaşımda,” Geçen yıl, Çin hükûmeti Hoten’de mezarlığı ve kutsal türbeyi yıkmıştı. Şimdi yerine ne koyduklarını görebiliriz: Otopark.” ifadelerini kullandı. Thum, ayrıca işgalci hükumetin mezarlığın yok edilmesine dair bir açıklamasını da paylaştı. Thum, Çin hükumetinin açıklamasında,” Şehrimizin kalkınması yönündeki ihtiyaçları temel alarak ve ferah, geniş, güzel bir çevrenin oluşturulması” yazıldığını aktardı.
Çin, Doğu Türkistan’da Türk ve Müslüman kimliği yok etmek için mezarlıkları özellikle hedef alıyor. Bir milletin hafızasının önemli unsurlarından olan mezarlıklar Çin sömürge yönetiminin en baştaki hedeflerinden biri. Ünlü Uygur Türkü şair Lutbulla Muttalip’in mezar yerine bir panda heykelinin dikilmesi, Çin’in Doğu Türkistan’ı kültürel olarak Çinlileştirme çabalarının en belirgin örneklerinden biri olmuştu.
***
(Irak Türkmen Türkçesi)
Şarık Awsat Türkisten’de maslahçi sıin işletici hoten şehrinde yox eylediği kebirliğin yerini garaj olarax kullaniyi. Şarık Awsat Türkisten’ın Hoten şehrinde giden yıl yox eleduğu kamera sinayi gorunuyle keşif eylenen kabirliğ we türbe yerini garaj döndiği keşif eylendi. Keşif eylendi axtaran xabarci Rian Thumun yayınladığı bilgileri kamera görünleri cıin’in heyete gectuğu kultur soykuriminu gözleri ögınde serdi. Rain yıl Sıin hükümeti hoten’de kabirliği we kutsal türbeyi yixmişti. İndi yerinde ne koydixlarini görebilux: Garaj feidelerini eyledi. Thum ayrıca oğirçi hükümetin kabirliğini yox eylenmesine deir bir xabarinida paylaştı. Thum sıin hükümetinin xabarinida şehrimizin kaxinmasini ogindeki ihteçleri temel olarax ee keyfili gey güzel bir atrafi olindiği yazildiği axtardi.
Sıin Şarık Awsat Türkisten’de Türk we Müslüman kimliği yox eylemexten ötürü kabirlixleri hususi hedef aliyi bir milletin hafızasının mühim unsurlarından olan kabirlixleri sıin oğirçi yönetimin ey baştaki hedeflerinden biri. Meşhur Uygur Türkü şair Lutbulla Muttalip’in kabir yerinde bir dup hikelini kurulmaği çıin Şarık Awsat Türkistani kültürel olarax sıinlilaştirma çabalarini ey ortaya çixmiş olan göz öginde biri olıptı.
***
(Kırgız lehçesi)
Кытай колониялык администрациясы Хотен шаарындагы талкаланган көрүстөн жайгашкан жерди унаа токтотуучу жай катары колдонууда. Өткөн жылы Чыгыш Түркстандагы Хотен шаарында жок кылынган диний сүрөттөр менен табылган көрүстөн жана храм аянты унаа токтотуучу жайга айлангандыгы аныкталды. Журналист-иликтөөчү Риан Тум жарыялаган документтерде мүрзөлөрдү, диний эстеликтерди жок кылуусу Кытайдын иш жүзүндө киргизген маданий геноцидин чагылдыраарын айтат жана мүрзөнүн ордуна унаа токтотуучу жай орнотулганын көрүп жатабыз дейт. Тум ошондой эле көрүстөндүн талкаланышы жөнүндө оккупациялык өкмөттүн билдирүүсү менен бөлүштү. “Шаарыбыздын өнүгүшүнө негизделген кенен жана кооз чөйрөнү түзүү”, – дейт Кытай өкмөтү.
Кытай Чыгыш Түркстандагы түрк жана мусулмандарды жок кылуу үчүн көрүстөндөрдү атайын жок кылууда. Мүрзөлөрдүн муундан муунга өтүүчү эстелик катары билебиз. Мисалы, белгилүү уйгур түрк акыны Лутбулла Мутталиптин элесине эстеликтин ордуна панда айкелин орнотуу Кытайдын Чыгыш Түркстанды болушунча “кытайлаштыруу” аракетинде экенинин кезектеги далили.
***
(Azerbaycan lehçesi)
Şərqi Türkistanda, müstəmləkəçi Çin rejimi Hoten şəhərində yox etdiyi məzarlığın yerini avtopark olaraq işlədir. Şərqi Türkistanın Hoten şəhərində keçən il yox edildiyi peyk fotoşəkilləri ilə təsbit edilən məzarlıq və türbə bölgəsinin avtoparka çevrildiyi təsbit edildi. Araşdırmaçı jurnalist Rian Thumun yayımladığı sənədlərdə , peyk görüntüləri Çinin həyata keçirdiyi mədəniyyət soyqırımını açıq şəkildə göstərdi. Rian Thum etdiyi paylaşımda, ” Keçən il Çin höküməti Hotendə məzarlığı və müqəddəs türbəni yox etmişdi. İndi yerinə nə qoyduqlarını görə bilərik: Avtopark “. ifadələrini işlətdi. Thum bundan əlavə işğalçı hökümətin məzarlığın yox edilməsinə dair bir açıqlamasını da paylaştı. Thum Çin hökümətinin açıqlamasında, ” Şəhərimizin inkişafı istiqamətində ehtiyacları göz önünə alaraq təmiz , geniş gözəl bir çevrənin yaradılması ” yazıldığını ifadə etdi .
Çin, Şərqi Türkistanda türk və müsəlman kimliyini yox etmək üçün məzarlıqları xüsusilə hədəf alır. Bir millətin yaddaşının önəmli elementlərindən biri olan məzarlıqlar Çin müstəmləkə rejiminin ən başdaki hədəflərindən biridir. Məşhur Uyğur türkü şair Lutbulla Muttalibaliin məzar yerinə bir panda heykəlinin qoyulması Çinin Şərqi Türkistanı mədəniyyət olaraq Çinliləşdirmə cəhdlərinin ən böyük nümunələrindən biridir.
Kaynak: QHA
Peki ben ne yapabilirim?
