-
-
-
Yükleniyor...
Yükleniyor...
İsrail’in Start-Up merkezi Tel-Aviv
Kaybetme korkusu kazanma umudundan daha güçlüdür. (Dov Frohman)
Bu yazıda sizlere bir başarı hikayesinden bahsedeceğiz. Ama bu başarı hikayesi her gün daha da güçlenmenin zorunluluğu tarafından kuşatılmış bir vaziyettedir. Bir İsrailli’nin dediği gibi: Onlar savaşmayı bırakırsa, barış gelir. Biz bırakırsak, hepimiz yok oluruz. Her şeyi kaybetmenin her zaman ufukta olduğu bir ulusun başarı hikayesini siz okuyucularımıza sunuyoruz.
İsrail, 70 yıllık bir geçmişe sahip 7 milyon nüfuslu bir genç bir ülkedir. Kuruluş mücadelesi 19. yy ikinci yarısındaki Siyonist hareket ile başlamış ve 1948’e kadar uzun ve çetin bir mücadele tarihi verilmiştir. Her şey kurucu baba olarak görülen Theoder Herzl “Yahudi Devleti” kitabı ile başlayan mücadele İsrail’in 1948’de kurulmasıyla sonuçlanıyor. Kuruluşundan günümüze her daim savaş içerisinde olan İsrail, 1948, 1967 ve 1973’te Arap devletleriyle üç büyük savaş gerçekleştirdi ve bu savaşlardan İsrail birçok zorluğa rağmen zaferle çıktı. Hatta 1967’de savaşa o kadar umutsuz giriyorlar ki halk şehir merkezlerinde mezarlar kazmaya başlıyor. Ancak, akıl ve strateji kaba kuvvetten üstün geldi ve İsrail gücünü her geçen gün daha da konsolide ederek dünyanın sayılı güçlerinden biri haline geldi. Her zaman tehdit altında, kuşatılmış halde yaşayan bir toplum, daha yaratıcı, daha akılcı olmak zorundaydı. Her anı bir ölüm kalım mücadelesiydi. Bu durumu en güzel Yossi Vardi şu sözlerle anlatmıştır, ”
.” Bu sebeplerle İsrail askeri, ekonomik ve toplumsal gelişiminde, bu gerçekleri dikkate almak zorundaydı. Yom Kippur savaşında De Gaule’ün desteğini çekmesi nedeniyle İsrail artık silah konusunda dışarıya bağımlı olmaması gerektiğini anladı ve bundan sonrasında kendisi üretme, kendisi yaratma yoluna gitti. Ancak burada en önemli avantajlardan biri sadece doğru ekonomi politikaları değil, aynı zamanda İsrail’in sahip olduğu insan sermayesi. İsrail’in güçlü bir eğitim anlayışı ve Yahudi tarihinin güçlü sembolleri, ülkenin sosyal sermayesini çok güçlü kılıyor ve en önemlisi ordusundan şirketine hayatın her alanında inisiyatif alabilme sorumluluğu İsraillilerin en önemli silahı olagelmiş.
İsrail bunu nasıl başardı?
80’lerin başında İsrail ekonomisi hiperenflasyonla karşı karşıya kaldı ve 1984’te bu fiyat artışı %445’e ulaştı. Sonucunda ekonominin işleyişini altüst etti. Likud Partisinin iktidar gelmesiyle birlikte, İsrail sosyalist ekonomi modelinden daha liberal bir ekonomiye doğru adım atmaya başladı
1985’teki İstikrar planı, Finans bakanı Şimon Peres ile birlikte ABD Dış İşleri bakanı George Shultz ve IMF ekonomisti Stanley Fischer öncülüğünde geliştirildi. Bu plan kamu borcunu azaltmayı , devlet harcamalarını dizginlemeyi ve devlete ait şirketleri özelleştirmeyi hedefliyordu. 1990’larda alınan diğer liberalleşme adımlar İsrail’i küresel ekonominin büyük üyelerinden biri haline getirdi.
1990’larda hükümet YOZMA isimli İbranice’de “Girişim” anlamına gelen bir programı yürürlüğe soktu. Bu programın amacı girişim sermayesini desteklemekti. Bu program İsrail teknolojisinin filizlenmesindeki yatırımı sağlayan yerel girişim fon endüstrisinin yaratılmasına yardımcı oldu. Eski Sovyetler Birliğinden gelen yüksek eğitimli göçmenler, çözülemeyen görünen problemleri çözme kararlılığı İnternet patlamasıyla birleşti ve bugün İsrail dünyayı etkileyen ürünleriyle dünyanın teknoloji dinamosu haline geldi.
YOZMA programını kısaca şöyle açıklayabiliriz: Devlet girişimcinin firmasının %40 hissedarı oluyordu, yatırım başarılı olduğu takdirde devlet payını alıp köşeye çekiliyordu. Başarısız olduğu takdirde ise, kaybettiği para ile kalıyordu. Ancak sonuç beklenenden daha iyi oldu ve İsrail, yabancı girişim sermayesini ülkeye çekmeyi başardı.
Hükümetin 10 yeni girişim fonu yaratmak için100 milyon dolarlık yatırım yapması öngörülmüştü. Her fon 3 öge tarafından temsil edilecekti: İsrailli girişimciler, bir yabancı girişim sermayesi firması ve bir İsrail yatırım şirketi veya banka. Aynı zamanda doğrudan teknoloji şirketlerine yatırılacak 29 milyon dolarlık bir YOZMA fonu da vardı. YOZMA programı ilk başta neredeyse 1.5’a 1’e tekabül eden eşleşmeyle başladı. Eğer İsrailli ortakları yeni Israil teknolojilerine yatırım yapmak için 12 milyar dolar toplayabilirse, hükümet 8 milyar dolarlık fon verecekti. Sonrasında şartları zorlaştırdılar, 8 milyar dolar için 16 milyar dolar istediler.
2010 OECD raporuna göre, YOZMA programı İsrail uzun inovasyon politikaları tarihindeki en başarılı ve özgün programlardan biridir. 1993’te kurulan YOZMA 10 yeni girişim sermayesi fonuna %40 oranına tekabül eden 80 milyon dolar civarında yatırım yaptı. Yabancı yatırımcı’yı çekmek için, programa aşağı yönlü risklerin %80’ni kapsayan bir sigortayı sundu ve onlara 5 yıl içerisinde hükümetin hisselerini indirimli bir şekilde alma seçeneğini veriyordu. Riski azaltmak için, fonların yatırımların çoğunu koordine etmesi bekleniyordu. YOZMA aynı zamanda kendi 20 milyon dolarlık fonunu yarattı ve bu parayı doğrudan küçük şirketlere yatırdı. 15 portföy şirketinden 9’u kamuya açıldı veya satın alındı.
YOZMA İsrail’in girişim endüstrisi için katalizör görevini görüyordu. Bu, piyasaya ürünlerini getirmeleri için İsrailli firmalar için çok ihtiyaç duyulan ilk aşama fonu sağladı. 1990’larda, girişim sermayesi yatırımları, 60 kat artarak 58 milyon dolar’dan 3.3 milyar dolara ulaştı. 1999 itibariyle, gayrisafi yurt içi hasıla olarak özel özkaynağı ABD’ninkinin ardından ikinciydi ve büyümenin %70 yüksek teknoloji girişimlerinden geldi.
Ancak şunu belirtmek gerekir ki YOZMA programı, iktidarın çılgın bir projesi değildi. Ülkenin, dünyanın, halkın gerçekliği YOZMA’nın başarısı olmasının sebeplerindendi.
Doğru politikalar için doğru insanlar gerekir. Peki, bu doğru insanlar kimler?
İkinci yazımızda bu başarıyı insan sermayesi ve toplumsal kültür açısından inceleyeceğiz.
YOZMA programı ile başlayarak İsrail’in girişim sermayesini yatırıma teşvik etme başarısı görünüyor.
Kaynakça
http://www.insme.org/files/527
https://www.forbes.com/sites/davidyin/2017/01/09/what-makes-israels-innovation-ecosystem-so-successful/#10abf27f70e4
Start-up Nation: The Story of Israel’s Economic Miracle-Dan Senor
