SÖHBET “NEVRUZ” dan

Bugün söhbet Nevruzdan…

Nevruz konuğumuz Azerbaycan’ın Bakü şeheri, Hetai Rayonu 245 numaralı mektebinin biyoloji müellimi, Dilşad Hanım.

—Kendinizi tanıtır mısınız?

Helbet… Men Dilşad NAGEYEVA, Azerbaycan’ın Kuba şehrinde anadan olmuşam. Biyoloji öğretmeniyem. Kızım ODTÜ de öğrenci. Bu Türkiye’ye üçüncü gelişim. İlki Burdur Bahçelievler İlköğretim Okulu ile kurduğumuz “gardaşlaşmış mektepler baresinde” olupdu.

Nasıl oldu bu ayda gelebildiniz?

Bizde Nevruz dolayıysa 7 gün tatil olar. Her yıl böyledir. Nevruz Azerbaycan’da en büyük bayramdır. Munnan artık üç günlük yılbaşı tatilimiz var bir de. Ama en böyük tatil Nevruzdadı.

(Semen(çimlendirilmiş buğday) ve yeddi levin (yedi çeşit kuru yemiş)

—Ne güzel. Yeniden hoş geldiniz. Nevruzunuz mübarek olsun. Nevruzun tarihi hakkında bilgi…

Nevruz İslam’dan önceye dayanır. Yalnız yeni yılın geldiğini, tabiatın oynayışını bize haber veriyor. Şarkta daha böyük tantanayla geydolunur. Sovyet döneminde bu bayramı kutlamak bize yasak idi. Ama insanlar evde gizli gizli bu bayramı büyük tenteneyle karşıliyirdiler gene de. En fakir aileler bile yıl boyu pul yığırlardı ki, bu bayramı bol sofra ile karşılasınlar. Böyle bir inanç vardır ki, Nevruzu nasıl karşılarsan, yıl öyle devam edecek.

           Bu bayramı bizde ilk defa 1960. yıllarda Azerbaycan’da 1. kâtip Şıhali KURBANOV devlet bayramı ilan etti. O gün bu gün büyük coşkuyla tüm Azerbaycan’da kutlanmaktadır.

(Tongalın üstünden tullanarken)

—Siz Kuba şeherindensiniz. Kuba’da bu bayram nasıl kutlanır?

Kuba güzel bir şeher. Burada da bu bayram yeni yıl bayramı gibi kutlanır. Herkes bu günde evinin eşiğini temizler. Çoklu şiriniyat yemekler yapar. Küsler barışır. Hiçkimse diğerine kötülük yapmaz. Nevrozdan önceki ay içerisinde her Salı günü Nevroz ateşi yakılarak Nevruz karışlanır. Herkes yakılan bu ateşin üstünden atlar.

Özünün azarını bezarını problemlerini hemişe ateşte yandırmak, ateşe tökmek maksadıynen.

Nevruzdan önce gelen

Birinci salı “od” (ateş) salısı.

İkinci salı “yel” salısı

Üçüncüsü “torpak” salısı

Dördüncüsü de “su” salısı sayılır.

Bir inanca göre 21 Martta gece ile gündüz eşitlendiğinde gecenin bir yerinde insanlar böyle zannederler ki, akan sular durur. Kim o an sudan içerse sağlam olar. Derdi gamı kalmaz

—Semeni ne anlam ifade ediyor?

Nevruzun esas şartlarından biri “semeni”dir. Herkes Nevruzdan evvel evinde semeni cücertmelidir. (yeşertmek) Herkes Nevruzdan en az bir ay evvel buğday çimlendirir. Ve o ışık altında yeşertilir. Bir de var ki gölgede yetiştirilir. Onunla da dövülüp helva yapılır. Semenisiz bayram olmaz. Dört salıdan itibaren semeni yetiştirilir her yerde illa.

—Bu bayram en coşkulu nerede kutlanılır?

Denilebilir ki Azerbaycan’ın köy şehir her yerinde kutlanılır. Köy tiyatroları kurulur. Cambazlar oynar. Halk dansları yapılır. Köse oyunu, keçel oyunu oynanır. Herkes köseye evinden pay ayırar. Bayram günü bir de ahırıncı salıda, kapılara papak atılır. Evdekiler de o papağın içine evde olan zattan şiriniyattan koymalıdı. Boş kaytarılmamalıdı.

—Türk Dünyası için ne anlam ifade eder bu bayram?

Bu bayram öz be öz İslam’dan da önce Türk Dünyasına gelen bir bayramdır. Başlangıcına uzandığımızda Türkün birliğini bütünlüğünü ifade eden en gözel bir bayramdır. Dünyanın her yerindeki Türkler bu bayramı kutlarlar. Türkiye’de de yakın zamanda daha bir coşku ile kutlanmaya başladı. Bu çok güzel bir şeydir. Çoğ şadız. Dede Korkut nasıl ortak bir dedemiz ise, Nevruz da öyle ortak bir değerimizdir.

—Bir Nevruz hatıranız var mı?

Bir hatıram şöyledir. Halk Tiyatrosu köye gelmiş idi. Kardeşim hiç köse görmediği için korkmuştu onu hatırlıyorum

—Tongal nedir?

Tongal Nevruzdan önce her dört Salı yandırılan ateş oluyor. En çok bununla çocuklar ilgileniyor. Her binanın önünde bir tongal yandırılır. Bu da semeni gibi Nevruzun vazgeçilmez hazırlıklarındandır.

—Nevruz yemekleri nelerdir?

Pılov, şeker, bura, paklava, goğal, dolma, Bozbaş, lülekebap, Tikekebap, salata, yedi çeşit kuruyemiş, çörek, hörek cürü zatlar…

         —Nevruza has giysiler var mıdır?

Herkes yeni giysiler giyinmek ister bu bayramda. Altınlar takılır, saçlar boyatırlar taranır, berbere giderler, en geşeng giysiler giyinilir o gün.

(Nevruz konulu bir tebrik kartı)

—Okullarda devlet dairelerinde nasıl kutlanır?

Yedi gün tatil yapılır, kimse iş işlemez. Hastalar ziyaret edilir. Mezarlara şehitliklere gidilir. Yaşlıların akrabaların kovumların ziyaretleri yapılır.

—Daha başka neler yapılır?

Çocuk evleri ziyaret edilir. Oralara yemekler aparılır. Bu işleri en çok devlet daireleri yapar. Zamanımızda televizyonlar bu coşkuyu her tarafa duyururlar. Konsertler verilir. En çok eski mahnılar, mugamlar okunur. Türk dünyasının Nevruzla ilgili adet ve ananeleri anlatılır. Bu çoh gözeldi.

—Nevruz Türkiye’de son yıllar daha coşkulu kutlanmaktadır. Bunu nasıl karşılıyorsunuz?

Bu yıl Türkiye’nin başkenti Ankara’da Keçiören’de bizdeki heyecanla kutlandığını görmekten çok mutlu oldum. Bu bende çok büyük bir gurur uyandırdı. Dilerim her bayram Tüm Türk Dünyası bu bayram sayesinde bir olur. Yıllardır bu bayramın geçirilmesi gadagandı (yasak). Nenelerimiz dedelerimiz bu bayramı daha tenteneyle geçirmeyi çok arzulıyırdılar.

           Onlar en azından bu bayramı bizim yaddaşlarımıza yaşattılar. Unutmaya koymadılar. Bu bayramlar kutlandıkça onların arzularının hayata geçtiğini görmek bizim için güzel. Türk bayramının bütün Türk dünyasında geydolmasını görmek bize en büyük şadlık.

Çok isterim ki, bu gün Türkiye’de de tatil edilsin. Ona sebep bu bayramı insanlar daha iyi duyabilirler.

(Bir nevruz sofrası)

—Nevruz Türk Dünyası için önemli bir ortak payda mıdır sizce?

Hem çok önemli bir hissedi… Nasrettin Hoca kimi, Köroğlu gibi, Ahmet YESEVİ, Dede Korkut, Atatürk gibi…

Bu yıl Nevruz ateşi her yıldan çok yandı, Dileriz hiç sönmesin. Mehmet Emin RESULZEDE;

“Bir kere yükselen bayrak bir daha inmez” diye çıhış eyledi.

Söylemek istiyorum, gönlümden öyle geçiriyorum ki;

“Bir kere yanan alev de bir daha sönmesin”

Nevruz ateşi daim yansın.

Türkiye’de ve tüm Türk Dünyasında.

Çok teşekkür ederim.

Bizi gazete köşenize gonag ettiğize göre.

Biz de çok mutlu olduk bu bilgileri sizden almaktan. Yeniden sizin Azerbaycan’ın ve tüm Türk Dünyasının Nevruzu kutlu olsun.

***

(Azerbaycan’ın Geşeng şairi Samed Vurgunun posteri önünde)

Osman ERENALP

Mart 2007 Ankara