Trans-Hazar Geçişi

“Zengezur Koridoru” hakkında Prof.Dr.Ragıp Kutay KARACA’nın “Azerbaycan ziyaretinde Ermenistan’a gözdağı” başlıklı yazısından (21/08/2024, Dünya gazetesi) alıntı yapıp asıl konuya geçeceğim. Sayın KARACA; “Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barış görüşmelerinde ilerleme sağlanıyor gibi gözüküyor. Ancak Azerbaycan ve Rusya’nın istediği, Ermenistan’ın karşı olduğu ‘Zengezur Koridoru’ daha sonra ele alınmak üzere barış antlaşması taslağından çıkarıldı.

Koridorun askeri ve ekonomik sorumluluğu Rusya’ya bırakılacaktı. Ziyaret sırasında Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Ermeni yönetiminin Zengezur Koridoru konusunda üç ülkenin yaptığı anlaşmayı sabote ettiğini, bu yaklaşımın amacını anlamanın zor olduğunu belirtti.

Rusya Devlet Başkanı Putin ise konuya değinirken Rusya’nın Azerbaycan ve Ermenistan’ın üçlü anlaşmalara dayalı bir barış antlaşmasını imzalamasına her şekilde katkıda bulunmaya devam edeceğini belirtti.

Putin, Rusya’nın Sovyet döneminden ilgili belgelere sahip olduğunu, sınırın belirlenmesini desteklemeye hazır olduklarını belirtirken, sınır ötesi yolların açılmasını ve insani bağların kurulmasını akılda tuttuklarını belirtmesi Ermenistan’a gözdağı olarak algılanabilir.

Ermenistan bağımsızlığını kazanmasına rağmen bağımsız olamamış, Rusya, Batı ve Ermeni diasporası arasında sıkışmış, artık karın doyurmayan Türk nefretini bir tutkal olarak kullanmaktan yorulan bir yapıya sahip.

Bağımsız bir Ermenistan’ın yaratılabilmesi Azerbaycan ile barış görüşmelerine ve Türkiye ile yeniden sağlıklı ilişki kurmasına bağlıdır. Bu durum Ermenistan’ın Batı ile bütünleşmesi için de bir alan yaratabilecektir.

Bugün Ermenistan bu ortamı yaratmak için çok istekli davranmadığına göre Putin’in ziyareti sonrası Azerbaycan ‘Zengezur Koridoru’ konusunun nasıl ve ne kadar sürede çözüleceğini muhakkak anlaşma metnine koydurmak isteyecek ya da Ermenistan inadından vazgeçip ‘Zengezur Koridoru’nu anlaşma içinde kabul edecektir.

Lavrov ve Putin’in konuya yaklaşımı ‘Zengezur Koridoru’nun Rusya için öneminden çok Ermenistan’ın Rusya’nın liderliğinde yaptığı anlaşmadan Batı etkisiyle istediği değişiklik talebidir.” demektedir.

12 Kasım 2021 tarihinde kabul edilen “Türk Dünyası 2040 Vizyon Belgesi”nde; “2.Ekonomik ve Sektörel İşbirliği” ana başlığı altında “Nakliye ve Gümrük” başlığı ile “Hazar Geçişli Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridorunu Doğu ile Batı arasındaki en kısa ve en güvenli ulaşım bağlantısı haline getirme ve Üye Devletleri bu Koridor üzerinden bölgesel ve küresel tedarik ve üretim zincirlerine dahil etme,

Hazar Geçişli Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru için taşımacılık politikalarını ve yük ile ilgili teknik standartları uyumlu hale getirme,”

“Enerji” başlığı altında ise “Üye Devletlere güvenli, sürdürülebilir, rekabetçi ve uygun fiyatlı enerji sağlamak amacıyla politikaların koordinasyonu, enerji ticaretinin teşviki, yatırımlar, enerji ürünlerinin üretimine katılma, araştırma ve teknolojik işbirliği yoluyla Üye Devletler arasında enerji alanında stratejik ortaklık kurma,

Avrupa ve küresel enerji güvenliğine katkıda bulunmanın yanı sıra Üye Devletlerin talebini karşılamak ve onlara alternatif güzergah sağlamak amacıyla bölgede Bakü-Tiflis-Ceyhan, Bakü-Tiflis-Erzurum, Güney Gaz Koridoru ve bileşenleri TANAP ve TAP gibi stratejik enerji altyapı projeleri geliştirme,

Entegre Türk Enerji Pazarı kurulması yoluyla Üye Devletler arasında enerji işbirliğinin kurumsallaştırılması,” ifadeleri yer almaktadır.

Konu; Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından, 3 Kasım 2023’de “Türk Devri” temasıyla Kazakistan’da düzenlenen TDT 10.Zirvesi’nde şu şekilde dile getirilmiştir: “…Mega enerji ve ulaşım altyapısı projeleri, Türk devletleri arasında her zaman temel ve önemli bir iş birliği alanı oldu. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı ve Trans Anadolu Boru Hattı bunun somut örnekleridir… Hazar doğal gazının Türkiye’ye ve Avrupa’ya taşınmasının hem Türk devletlerinin refahı hem de Avrupa’nın enerji güvenliğine katkı yapacaktır… Ülkelerimiz arasındaki ulaştırma ağlarını geliştirme hedefine de özellikle eğilmeliyiz. Bu anlayışla Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridorunu etkinleştirme gayretlerimizi sürdürüyoruz. Ulaşım ve ticaretin önündeki engellerin kaldırılması, ulaşım ağlarının zenginleştirilmesi, sınır geçişlerinin ve vize işlemlerinin kolaylaştırılması noktasında iş birliğimizi güçlendirmeliyiz…”

Orta Asya’daki Devletler

Ardan Zentürk’ün son videosundan yararlanılarak 17/08/2024’de Yeniçağ Gazetesinde “Orta Asya Türk Devletleri sonunda birleşti. Rusya ve Çin bölgesel güç olmaktan çıkıyor” başlıklı bir yorum yayınlanmıştır.

Ardan Zentürk  “Orta Asya Beşlisi olarak adlandırılan Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan’ın önce Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ile birlikte Temmuz ayı ortalarında Kazakistan topraklarında, Hazar’da Birleştik-2024 Tatbikatı’nı gerçekleştirmesi ve devamında geçtiğimiz günlerde Kazakistan’ın başkentinde Astana’da gerçekleştirilen Orta Asya Liderler Zirvesi’ne Azerbaycan Lideri İlham Aliyev’in davet edilmesi Rusya ve Çin Halk Cumhuriyeti tarafından endişeyle karşılandı.

Çinliler gelişmeleri sinsice takip ederken Rus medyası yaşananları homurdanmalar eşliğinde takip ediyor. Tarafsız gazetecilere göre bu 5 lider ile İlham Aliyev bir araya gelerek ‘çok manidar bir iş başarıyorlar.’

Orta Asya Beşlisi ve Azerbaycan şunu görmüş vaziyetteler: ‘Bunlar artık bizim eski tanıdığımız Çin ve Rusya değil ve bunların kabiliyetleri, güç birikimleri artık bizim yaşadığımız bölgeye yön verebilecek durumdan uzaklaşıyor.’

Rusya medyasında çıkan bir haberden önemli gördüğü “Dünyanın büyük oyuncularının Asya çevresindeki uluslararası faaliyetleri son zamanlarda önemli ölçüde arttı bölge ülkeleri bu zor durumda kendi yollarını bulmaya yakın ve uzak komşularıyla ilişkiler kurmaya çalışıyor. Rusya’dan tamamen ayrılmanın büyük bir pazarın kaybedilmesi ve askeri-politik durumun tırmanmasına yol açacağının farkına varılması bu tür hamleleri gerçekçi olmaktan çıkarıyor” satırlarını paylaşan Zentürk, Rusların bu itirafını önemli gördüğünü belirtti.

…Zentürk, bölge ülkelerinin İran’ın güney limanları, Transkafkasya ve Orta Asya üzerinden Batı pazarlarına girebilmesi için alternatif lojistik rota arayışlarını sürdürdüğünü ve bu olayların arka planında Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in yakın geleceğe dönük kaygıları ve bununla bağlantılı bölgesel işbirliği planlarının bulunduğunu iddia etti.

Kazakistan Lideri Tokayev’in Astana’daki zirvede yaptığı… açıklamasına da değinen Zentürk, “Bölgesel güvenlik ve istikrarın sağlanması kavramı İlham Aliyev tarafından da ortaya atıldı, Şevket Mirziyoyev tarafından da çok desteklendi…

…gördüğüm kadarıyla, Orta Asya Beşlisi ile Azerbaycan büyük bir mutabakatı gerçekleştirmiş durumdalar ve ilerleyecekler. Bir ortak güvenlik ve stratejik işbirliği anlaşmasına doğru ilerleyecek. Bunun Ankara’ya ulaşmaması mümkün değildir. Ankarasız bu iş olmaz onu söyleyeyim ama sabırla yürütmekte yarar var. Sabırla ve çok fazla dallandırıp budaklandırmadan…”

Bunları niye paylaşıyorum? Öncelikle bilgi vermek ve “Türk Dünyası” ile ilgili hafızanızı tazeleyip düşünmenizi sağlamak içindir. Ülkemiz sadece Gazze ile meşgul olurken Türk coğrafyasında neler olduğunu anlamanız içindir.

Evet! 2040 Vizyon Belgesi”ne yazmak yetmez; gerçekleştirmek için çaba göstermek gerekiyor. Bilmeliyiz ki, geleceğimiz için “Zengezur Geçişi” de alternatifli “Trans-Hazar Geçişi” de çok önemlidir.