-
-
-
Yükleniyor...
Yükleniyor...
Gazze dahil Filistin Devleti profili, genel hatlarıyla siyasi, coğrafi, demografik, ekonomik ve diplomatik boyutlarıyla aşağıda verilmiştir:
1. Siyasi Statü
Resmî adı: Filistin Devleti (Dawlat-ü Filastîn).
Bağımsızlık ilanı: 15 Kasım 1988’de Cezayir’de Filistin Ulusal Konseyi tarafından ilan edildi.
Uluslararası tanınırlık:
193 Birleşmiş Milletler (BM) üyesinden 140’tan fazlası Filistin Devleti’ni tanımaktadır.
BM’de 2012’den bu yana “üye olmayan gözlemci devlet” statüsündedir.
Yönetim:
Batı Şeria’da Filistin Ulusal Yönetimi (PA) bulunuyor. Başkanlık (Mahmud Abbas) ve hükümet yapısı var, ancak sınırlı yetkiye sahip.
Gazze Şeridi’nde ise 2007’den beri Hamas’ın fiilî kontrolü bulunuyor. Dolayısıyla Filistin toprakları siyasi olarak bölünmüş durumda.
2. Coğrafya
Toplam alan: Yaklaşık 6.220 km²
Batı Şeria: ~5.640 km²
Gazze Şeridi: ~365 km²
Başkent iddiası: Doğu Kudüs (İsrail kontrolünde).
Coğrafi konum:
Batıda Akdeniz, doğuda Ürdün, kuzeyde Lübnan, kuzeydoğuda Suriye, güneyde Mısır ile çevrilidir.
Bölünmüş yapı:
Batı Şeria’da İsrail işgali ve Yahudi yerleşimleri nedeniyle parçalanmış alanlar söz konusu.
Gazze tamamen ablukada, kara, hava ve deniz erişimi büyük ölçüde İsrail ve kısmen Mısır’ın kontrolünde.
3. Demografi
Nüfus: ~5,4 milyon (2025 tahmini).
Batı Şeria: ~3,2 milyon
Gazze: ~2,2 milyon (dünya üzerindeki en yoğun nüfuslu bölgelerden biri).
Nüfusun özellikleri:
Çok genç nüfus; %40’tan fazlası 15 yaş altında.
Yüksek doğum oranı.
Dünya çapındaki Filistin diasporası: 7 milyondan fazla (özellikle Ürdün, Lübnan, Suriye, Körfez ülkeleri, Avrupa ve ABD’de).
4. Ekonomi
Genel durum: İşgal, abluka ve iç siyasi bölünmüşlük nedeniyle kırılgan bir ekonomi.
GSYH (2024): Yaklaşık 20 milyar dolar (kişi başına ~3.500 dolar, dünya ortalamasının çok altında).
Öne çıkan sektörler:
Tarım: Zeytin, narenciye, sebze.
Hizmet sektörü:
İsrail’e işçi gönderimi (birçok Filistinli İsrail’de düşük ücretli işlerde çalışıyor).
Gazze özelinde: Abluka ve sık çatışmalar nedeniyle işsizlik %45’in üzerinde, altyapı ciddi şekilde tahrip olmuş durumda.
Uluslararası yardımlar: Dünya Bankası, AB, Katar, Türkiye gibi aktörlerden yoğun mali destek alınıyor.
5. Toplum ve Kültür
Din: Büyük çoğunluğu Müslüman (%97, çoğu Sünni), küçük Hristiyan topluluklar da mevcut.
Dil: Resmî dil Arapça; İngilizce ve İbranice de yaygın kullanılıyor.
Kimlik: Filistin kimliği, işgal ve diaspora deneyimleriyle güçlü bir ulusal bilinç oluşturmuş durumda.
6. Uluslararası İlişkiler
Tanıyan ülkeler: Arap Ligi, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Afrika ve Asya’daki birçok ülke tarafından resmen tanınıyor.
Tanımayan ülkeler: ABD, İsrail, çoğu Batı Avrupa ülkesi.
Diplomatik temsil: 100’den fazla ülkede büyükelçilik/temsilcilik açmış durumda.
Uluslararası kuruluşlar: UNESCO, Interpol, Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) ve birçok bölgesel örgütte üye veya gözlemci statüsünde.
7. Güncel Durum (2025 itibarıyla)
İsrail’in Gazze’ye yönelik askerî operasyonları ve ağır abluka politikası nedeniyle büyük insani kriz devam ediyor.
Batı Şeria’da İsrail yerleşimleri genişlemeye devam ediyor.
Filistin iç siyaseti bölünmüş durumda: Abbas liderliğindeki El Fetih yönetimi Batı Şeria’da, Hamas ise Gazze’de etkili.
Uluslararası toplumda Filistin devletinin tanınması yönünde destek artmakla birlikte, özellikle ABD ve Batı’nın İsrail yanlısı tutumu nedeniyle tam üyelik ve egemenlik sağlanamıyor.
Özetle: Filistin Devleti uluslararası hukukta tanınan, ancak fiilen parçalanmış ve işgal/abluka altında bulunan bir devlettir. Gazze ve Batı Şeria’da farklı yönetimlerin kontrolü altında olan bu devlet, güçlü bir ulusal kimliğe ve geniş bir diasporaya sahiptir, ancak siyasi bölünmüşlük, ekonomik bağımlılık ve İsrail’in işgali nedeniyle egemenliğini tam olarak kullanamamaktadır.
Kısa cevap olarak ilk etapta hayır olmaz denilebilir. Hamas’ın Gazze’de kendini feshedip (ve silahlı kanadını tasfiye edip) yetkiyi Filistin içinde tek bir sivil otoriteye (ör. Filistin Yönetimi/PA) devretmesi teoride çatışmayı çözmeyi kolaylaştırır; ama pratikte bunun barışa dönüşmesi için çok sayıda zor, eşzamanlı koşulun sağlanması gerekir. Aşağıda nedenleri, fayda ve riskleri ve hangi adımların gerekli olacağı özetlenmiştir.
Tek başına yeterli olmamasının önündeki engeller: (Olumsuzluklar)
Güvenlik ve silahsızlanma sorunu. Hamas’ın fiilen silahsızlanması ve Gazze’deki bütün silahlı unsurların entegre edilmesi/dağıtılması gerekir; bunun nasıl denetleneceği büyük bir sorun. İsrail ve bölge aktörleri, Hamas’ın “sahada” varlığının sona erdiğine ikna olmayınca güvenlik garantileri vermez (Wilson Center).
İç meşruiyet ve halk desteği. Gazze halkı içinde Hamas’a desteğin bir kısmı direniş/millî kimlikle bağlantılıdır; tek taraflı fesih halka dönük bir meşruiyet krizi yaratabilir veya tersine radikal küçük grupların güçlenmesine yol açabilir. Geçmiş uzlaşma girişimleri (Fatah–Hamas) güven bunalımı ve tekrar eden başarısızlıklarla dolu (Vikipedi).
Filistin Yönetimi’nin (PA) kapasitesi zayıf. PA’nin Gazze’yi güvenlik, adalet ve temel hizmetler açısından hızlı ve etkili yönetme kapasitesi sınırlı; altyapı ve ekonomi ise savaş sonrası çöküşte. Uluslararası aktörler ve bölge devletleri PA’ye güvenip yatırımı/normalleşmeyi getirmeden kamu düzeni sağlanamaz (Dünya Bankası belgeleri).
İsrail’in şartları ve güvenlik önceliği: İsrail’in güvenlik endişeleri (kaçak noktalar, silah stokları, militan ağlar, rehine sorunu vb.) devam ettiği sürece askeri baskıyı azaltması veya abluka şartlarını gevşetmesi zordur; bazı aktörler Hamas’ın tamamen tasfiye edilmesini şart koşuyor (Reuters).
Hesap verebilirlik (accountability) ve adalet talepleri: 7 Ekim ve sonrasındaki büyük şiddet olayları nedeniyle hem uluslararası hukuki süreçler hem de toplum içi hesaplaşma talepleri var — bunun nasıl ele alınacağı çözümün parçası olmalı; aksi halde adalet eksikliği yeni çatışmalara yol açabilir (The International Criminal Court Forum).
Tek muhatap ve müzakere kanalı: Sivil, merkezî bir otoritenin tek müzakereci olması, kalıcı ateşkes, insani erişim ve imar sürecini kolaylaştırır. Bu, dış aktörlerin (BM, AB, Arap devletleri, ABD) finansman ve yeniden inşa desteğini çekmesini hızlandırır (Baker Institute).
Ablukanın gevşetilmesi ve insani iyileşme: Güvenlik garantileriyle birlikte silahsızlanma sağlanırsa, sınır kontrollerinde ortak mekanizmalar kurulabilir; Gazze’ye insani ve inşaat malzemesi akışı artar, altyapı onarımı mümkün olur (Dünya Bankası Belgeleri).
Siyasi süreç için alan: Parçalanmış Filistin siyasetinin birleşmesi, uluslararası tanınma ve devletçiliğe yönelik diplomatik adımları güçlendirebilir. Uzun vadede iki devletli çözüm ihtimalini canlı tutar (Baker Institute).
(Operasyonel kontrol listesi)
Eğer Hamas feshedilecekse veya yetki devri olacaksa, başarının şansını artıracak eş zamanlı önlemler:
Güvenlik geçişi planı: Bağımsız uluslararası/güvenilir bölgesel garantörlerin denetiminde, adım adım silahsızlanma ve güvenlik güçlerinin entegrasyonu (örn. BM/çok taraflı güç/ara konumlandırma). IISS
Halkı kapsayan siyasi çözüm: Gazze’de yerel temsilcilerle birlikte özgür, uluslararası denetimli yerel seçimler, geçici bir birleşik yönetim formülü (Vikipedi).
Adalet ve hesap verebilirlik mekanizmaları: Savaş suçları iddialarının ele alınacağı bağımsız mekanizmalar (ulusal/uluslararası adalet paketleri) ve aynı zamanda toplumsal uzlaşı programları (The International Criminal Court Forum).
Büyük ölçekli insani ve ekonomik destek taahhüdü: Dünya Bankası, BM, AB ve bölgesel devletlerin yeniden inşa fonları; iş ve altyapı projeleriyle ekonomik platformun kurulması (Dünya Bankası belgeleri).
İsrail’in güvenlik endişelerini giderme mekanizmaları: Sınır kontrolleri, keşif/denetim mekanizmaları, uzun vadeli güvenlik garantileri ve terörün yeniden toparlanmasını engelleyecek izleme (Wilson Center).
Hamas’ın feshi “vakum” yaratır; yerel radikal küçük gruplar veya suç ağları güçlenebilir.
PA’nin başarısız olması halinde yeniden istikrarsızlık; Gazze’de insani kriz daha da derinleşebilir.
İsrail veya bölge aktörlerinin güven eksikliği nedeniyle ablukayı sürdürmesi, yeniden silahlı direnişi tetikleyebilir.
(Geçmiş uzlaşma girişimlerinin başarısızlık nedenleri bu riskleri doğruluyor.) Arab Center Washington DC
Neticelendirme — pratik öneri
Olur mu? Evet — teorik olarak Hamas’ın feshi ve PA’ye dönüş büyük bir kolaylaştırıcı olabilir.
Yeterli mi? Hayır — barışa dönüş için yukarıdaki güvenlik, siyasi, adalet ve ekonomik garantilerin hepsi aynı anda ve koordineli biçimde sağlanmalı. Tek taraflı fesih, garantiler yoksa yeni bir krizi tetikleyebilir.
İzlenecek en akıllı yol: Çok taraflı, adım adım bir plan: (1) ateşkes ve insani erişim, (2) uluslararası garantörler önünde silahsızlanma ve güvenlik geçişi, (3) birleşik geçiş hükümeti + denetimli yerel seçimler, (4) büyük ölçekli yeniden inşa ve ekonomik entegrasyon, (5) adalet mekanizmaları — hepsi bağlayıcı taahhütlerle.
1. Kurumsal ve İdari Kapasite
Kuruluş: 1994’te Oslo Anlaşmaları çerçevesinde kuruldu.
Yetki alanı: Batı Şeria’da sınırlı özerklik. Doğu Kudüs İsrail kontrolünde, Gazze’de ise 2007’den beri fiilen yetkisiz.
Kurumsallaşma:
Başkanlık (Mahmud Abbas, 2005’ten beri).
Bakanlıklar ve yerel yönetimler mevcut, ancak parçalı otorite (A, B, C bölgeleri) nedeniyle yetkiler kısıtlı.
Yasama Meclisi (PLC) 2007’den beri neredeyse işlevsiz; seçim yapılmıyor.
Zayıflıklar: Yolsuzluk, patronaj ilişkileri, düşük hesap verebilirlik, demokratik meşruiyet krizi.
2. Güvenlik Kapasitesi
Güvenlik güçleri: İç güvenlik, polis, istihbarat ve özel kuvvetlerden oluşuyor (~30–35 bin personel, çoğu Batı Şeria’da).
Başarılar: İç düzeni sağlama, Batı Şeria’da İsrail ile koordineli güvenlik iş birliği.
Sınırlılıklar:
Ağır silahları yok, tank/topçu/hava gücü bulunmuyor.
İsrail’in güvenlik kısıtlamaları altında bağımsız hareket edemiyor.
Gazze’de hiç otoritesi yok.
3. Ekonomik ve Mali Kapasite
Bütçe: Büyük ölçüde dış yardımlara bağımlı. AB, ABD, Körfez ülkeleri, Dünya Bankası desteği.
Gelir kaynakları: Vergiler, gümrük gelirleri (bunlar çoğunlukla İsrail tarafından toplanıp PA’ye aktarılıyor).
Sorunlar:
İsrail sık sık vergi gelirlerini donduruyor → bütçe krizleri.
Kendi ekonomik üretim gücü zayıf; işsizlik yüksek, genç nüfusu istihdam etmekte zorlanıyor.
Borç yükü giderek artıyor.
4. Hizmet Sunumu
Eğitim ve sağlıkta PA kurumları temel hizmetleri sağlıyor, ancak kalite düşük ve kaynak kıt.
Altyapı yatırımları çoğunlukla dış fonlarla yapılıyor.
Gazze’de hizmet sunumu Hamas’ın kontrolünde; PA sadece kısmi maaş ödemeleri yapabiliyor.
5. Siyasi Kapasite ve Meşruiyet
Uzun süredir seçim yapılmıyor → demokratik temsil sorunu var.
Halk desteği düşüşte: Yapılan anketlerde PA’ye güvenin azaldığı, yolsuzluk algısının yüksek olduğu görülüyor.
Fetih–Hamas bölünmesi: Ulusal birliği sağlayamaması siyasi kapasitesini daha da zayıflatıyor.
6. Uluslararası Kapasite
PA, Batı Şeria’da uluslararası toplumun meşru muhatabı.
Birçok ülkede diplomatik temsilciliği var.
BM ve bölgesel örgütlerde Filistin Devleti adına hareket edebiliyor.
Ancak İsrail ve ABD nezdinde “devlet” değil, sadece özerk yönetim statüsünde.
Güçlü yönleri:
Zayıf yönleri:
Sonuç: PA’nin kapasitesi “kısmi ve kırılgan”dır. Batı Şeria’da idari işleyişi sürdürebiliyor, ama Gazze’ye yeniden hâkim olabilecek güvenlik, mali ve siyasi kapasiteye tek başına sahip değil. Bu yüzden uluslararası garantörlük, ekonomik yardım ve siyasi reform olmadan, Hamas sonrası Gazze’nin yönetimini üstlenmesi oldukça zorlu tür planların taslakları uzman kurumlarca da öneriliyor.
